Ұлы оба індеті – адамзат тарихындағы ең жойқын эпидемиялардың бірі. Орта ғасырларда бұл ауру миллиондаған адамның өмірін жалмап, Еуропа мен Азияда үлкен өзгерістерге себепші болды. Ғалымдар оның таралу жолдары мен салдарын әлі де зерттеуде, ал бұл індет туралы көптеген қызықты деректер бар. Төменде Ұлы оба індетіне байланысты ең ерекше мәліметтер ұсынылған.
- Оба індеті XIV ғасырда Еуропада қатты өршіді. Оның салдарынан халықтың үштен бір бөлігі қаза тапты, бұл шамамен 25-50 миллион адамға жетті.
- Ауру ең алдымен Қытай мен Орта Азияда басталды деп есептеледі. Сауда керуендері мен кемелер арқылы індет Жерорта теңізі аймағына, содан кейін бүкіл Еуропаға тарады.
- Оба бактериясын тарататын негізгі тасымалдаушылар – бүргелер мен егеуқұйрықтар. Орта ғасырларда қалаларда тазалық талаптары сақталмағандықтан, бұл жануарлар індеттің кең таралуына ықпал етті.
- Аурудың басты белгілері арасында қатты қызу, лимфа түйіндерінің ісінуі және терідегі қара дақтар болды. Соңғысы қанның ұюынан пайда болып, ауруға «Қара өлім» деген атау берді.
- Кейбір қалалар обадан толықтай жойылып кетті. Мысалы, Италияның кейбір ауылдары індеттен кейін қайта қалпына келмеді.
- Орта ғасырларда обаға қарсы тиімді емдеу әдістері болмаған. Дәрігерлер оны бальзамдау, қан шығару және шөптік қоспалармен емдеуге тырысты, бірақ олардың әсері аз болды.
- Сол дәуірдің дәрігерлері арнайы қорғаныс костюмдерін киді. Олар ұзын қара мантия мен тұмсық тәрізді бетперде тағып, ішіне түрлі шөптерді салып, ауаны «тазартады» деп сенді.
- Кейбір адамдар індетке қарсы дұға мен діни рәсімдер көмектеседі деп ойлады. Кейбір аймақтарда ауру күнәлар үшін берілген жаза деп қабылданды.
- Қала биліктері обадан сақтану үшін түрлі шаралар қабылдады. Венецияда алғаш рет карантин жүйесі енгізіліп, күдікті кемелер 40 күн бойы портқа кіргізілмеді.
- Аурудың таралуы сауда мен экономикалық дағдарысқа алып келді. Көптеген кәсіпорындар жабылып, жұмыс күшінің жетіспеушілігі еңбекшілердің жағдайын жақсартты.
- Оба індеті салдарынан көптеген ауылдар бос қалып, жер өңдеушілердің саны азайды. Бұл жағдай феодалдық жүйенің әлсіреуіне және жұмысшыларға жаңа құқықтар берілуіне себеп болды.
- Індеттен кейін халық санының азаюы азық-түлік бағасының төмендеуіне әкелді. Бұл жағдай кейбір шаруаларға бұрынғыға қарағанда жақсы өмір сүруге мүмкіндік берді.
- Оба індеті ғылым мен медицинаның дамуына түрткі болды. Адамдар аурулардың табиғатын түсінуге тырысып, жаңа гигиеналық нормалар мен карантиндік шараларды енгізе бастады.
- Кейбір ғалымдар індеттің ауа арқылы таралғанын болжап, алғаш рет жұқпалы аурулардың эпидемиологиялық сипатын түсінді. Бұл кейінірек микробиологияның дамуына ықпал етті.
- Індеттің әсері мәдениетке де ықпал етті. Өлім мен оба тақырыптары өнерде, әдебиетте және музыкада кеңінен көрініс тапты.
- Оба індеті дінге деген көзқарасты өзгертті. Кейбір адамдар шіркеулер мен діни қауымдарды кінәлап, діни сенімдерге күмәнмен қарай бастады.
- Ғалымдар оба бактериясының мутацияларын зерттеп, оның бірнеше түрі болғанын анықтады. Әр кезеңдегі оба індеттері әртүрлі жылдамдықпен таралған.
- Орта ғасырларда кейбір дәрігерлер індеттен аман қалған адамдардың ағзасында ерекше төзімділік бар деп болжады. Бұл ой кейінірек иммунология ғылымының дамуына әсер етті.
- Кейбір деректер бойынша, оба індеті 19 ғасырда да қайта тараған. Алайда, медицина дамып, тиімді емдеу әдістері пайда болғандықтан, оның салдары әлдеқайда аз болды.
Ұлы оба індеті адамзат тарихындағы ең ауыр апаттардың бірі болды. Ол миллиондаған адамның өмірін қиып қана қоймай, қоғамның барлық саласына әсер етті. Бұл індет туралы мәліметтер оның тек қасірет әкелгенін ғана емес, сонымен қатар медицинаның, ғылымның және әлеуметтік құрылымдардың өзгеруіне ықпал еткенін көрсетеді. Қазіргі заманғы эпидемияларға қарсы күрес өткеннің тәжірибесіне сүйене отырып жүргізіледі.
