📋 Мазмұны
Қыстың қаһарлы аязында немесе ұзақ уақыт суық ауа райында жүргенде үсік шалу қаупі жоғарылайды. Бұл құбылыс адам ағзасының төмен температураға төзімділігінен асып кеткенде орын алады. Әсіресе, ашық тері аймақтары мен қан айналымы әлсіреген жерлер зардап шегеді. Үсіктің ауырлығы әртүрлі факторларға байланысты өзгеруі мүмкін, оның ішінде температура, ылғалдылық деңгейі және суықта болу уақыты маңызды рөл атқарады. Аурудың белгілерін ерте анықтап, дұрыс әрекет ету – асқынулардың алдын алудың негізгі шарты.
Үсік шалудың дәрежелері
Үсіктің әсері әртүрлі деңгейде көрінеді. Ол төрт негізгі дәрежеге бөлінеді, әрқайсысының белгілері мен салдары ерекше.
- Бірінші дәреже. Бұл – ең жеңіл түрі. Зақымдалған тері бозарып, жансызданғандай сезіледі. Біраз уақыттан кейін ол қызарып, ісінуі мүмкін. Көбінесе мұндай үсіктің белгілері бірнеше күн ішінде толықтай жоғалады.
- Екінші дәреже. Мұнда теріге айтарлықтай зақым келеді. Аяз әсерінен терінің астында сұйықтық жиналып, көпіршіктер пайда болады. Қышу, шаншу сезімі байқалады. Дұрыс күтім жасалса, қалпына келу процесі 1-2 аптаға созылады.
- Үшінші дәреже. Бұл деңгейде тері тіндері терең зақымдалады. Көпіршіктер қою сұйықтыққа толып, терінің сезімталдығы жоғалады. Жазылу уақыты ұзақ, ал кейбір жағдайларда тіндер қалыпқа келмеуі мүмкін.
- Төртінші дәреже. Үсіктің ең ауыр түрі. Терінің барлық қабаттары ғана емес, бұлшық ет пен сүйек те зақымдалады. Мұндай жағдайда ампутация қажет болуы мүмкін.
Үсікті қалай анықтауға болады?
Үсіктің алғашқы белгілерін уақытылы байқау өте маңызды. Егер суықтан кейін тері түсі өзгеріп, жансыздана бастаса, бұл үсік шалудың белгісі болуы мүмкін. Нақты белгілерді мынадай факторлар арқылы анықтауға болады:
- терінің бозаруы немесе көгеруі;
- ұю, шаншу немесе ауырсынудың күшеюі;
- қозғалыс шектеулігі немесе қатты ауырсыну;
- қызару және ісіну (жеңіл түрінде);
- көпіршіктердің пайда болуы (ауыр түрінде).
Бұл белгілерді ескеріп, алғашқы көмек көрсету өте маңызды. Үсіктің ауырлығына қарай қажетті ем-дом шараларын қолдану қажет.
Үсіктің алдын алу
Суықтан қорғану үшін сақтық шараларын сақтау керек. Қауіптің алдын алу мақсатында келесі ұсыныстарды орындаған жөн:
- Жылы киіну. Қабат-қабат киім кию арқылы денені жылуды ұзақ ұстай алады. Жүннен немесе синтетикалық материалдан жасалған киімдер жылуды жақсы сақтайды.
- Ылғалдан қорғау. Суық ауа райында ылғал киім кию үсік шалу қаупін арттырады. Сондықтан сырт киім су өткізбейтін материалдан болғаны жөн.
- Ашық жерлерді жабу. Қолғап, бас киім және шарф секілді аксессуарлар қол-аяқты және бетті қорғауға көмектеседі.
- Ұзақ уақыт далада болмау. Егер температура тым төмен болса, көшеде ұзақ тұрудан аулақ болу керек. Әсіресе, қатты жел кезінде қауіп күшейеді.
- Белсенді қозғалу. Қан айналымын жақсарту үшін денені үнемі қозғалтып тұру маңызды. Тіпті жеңіл жаттығулардың өзі үсік шалудан сақтануға көмектеседі.
Үсік шалу – елеусіз қалдыруға болмайтын қауіпті жағдай. Оның дәрежесін дұрыс анықтап, алғашқы көмекті уақытында көрсету маңызды. Егер үсіктің жеңіл түрлері өздігінен жазылса, ауыр жағдайларда дәрігердің көмегі қажет. Сондықтан алдын алу шараларын сақтап, қатты аяз кезінде сақтықпен әрекет ету керек. Суықта сақтық танытып, өз денсаулығыңызды қорғау – ауыр зардаптардың алдын алудың ең тиімді жолы.
