Стегозаврлар – динозаврлар әлеміндегі ерекше танымал, әрі қызығушылық тудыратын ежелгі тіршілік иелері. Олар Юра дәуірінде өмір сүрген, денелеріндегі сүйекті тақтайшаларымен бірден назар аударады. Бүгінде осы тіршілік иелерінің сыртқы көрінісі, өмір салты мен эволюциясы жайлы нақты деректер ғалымдарды ғана емес, қарапайым адамдарды да қызықтырады. Төменде осы ежелгі жануарлар туралы қызықты ақпараттарды ұсынамыз.
- Стегозаврлардың ұзындығы орта есеппен тоғыз метрге жеткен, ал кейбір түрлері бұдан да ұзын болған. Олардың биіктігі шамамен төрт метрді құрағандықтан, өте алып болып көрінген.
- Бұл динозаврлардың ең ерекше белгісі арқасындағы сүйекті тақтайшалары болып саналады. Әр тақтайша жеке сүйектен тұрды және олардың саны әр жануарда әртүрлі болғанымен, орта есеппен 17-22 тақтайшадан құралған.
- Стегозаврдың сүйекті тақтайшалары тек қорғаныс құралы ғана емес, сонымен бірге дене температурасын реттеуге көмектескен. Ғалымдардың пікірінше, бұл тақтайшалар күн сәулесінің жылуын жұтып немесе керісінше, артық жылуды таратуға қатысқан.
- Стегозаврдың құйрығында ұзындығы шамамен бір метрге жететін төрт өткір тікенек болған. Олар осы тікенектерді өздеріне қауіп төнгенде жыртқыштарға қарсы қорғаныс құралы ретінде пайдаланған.
- Алғашқы стегозавр қаңқасы 1877 жылы АҚШ-тың Колорадо штатынан табылған. Бұл жаңалық осы ерекше динозавр түрін зерттеуге деген қызығушылықтың артуына себеп болды.
- Стегозаврлар өсімдікпен қоректенетін жануарлар болған. Олардың ауыз қуысы кішкентай болғанымен, тістері жапырақтар мен жұмсақ өсімдіктерді жеуге өте қолайлы болған.
- Ми көлемі денесіне қарағанда өте кішкентай болғандықтан, стегозавр ең ақылсыз динозаврлардың бірі ретінде аталады. Оның миының көлемі грек жаңғағының көлеміндей ғана болған.
- Стегозаврлардың алдыңғы аяқтары артқы аяқтарына қарағанда қысқарақ әрі әлсіздеу келген. Осыған байланысты олар өте баяу қозғалған, сондықтан тез жүгіре алмайтын.
- Стегозаврлар Юра дәуірінің соңында, шамамен 150 миллион жыл бұрын өмір сүрген. Олар негізінен қазіргі Солтүстік Америка, Еуропа және Азия аумағында кең таралған болатын.
- Ғалымдар стегозаврдың тіршілік ету ортасы батпақты жерлер, ашық ормандар мен өзен жағалаулары деп санайды. Олар көбінесе үлкен динозаврлардың табынында өмір сүрген және топтасып жаулардан қорғанған.
- Стегозаврдың тақтайшаларының орналасу реті туралы ұзақ уақыт бойы пікірталас жүрді. Қазіргі уақытта ғалымдар бұл тақтайшалардың екі қатарда орналасқанын және кезектесіп тұрғанын дәлелдеді.
- Стегозаврдың арқа тақтайшаларының биіктігі кейбір жеке дараларында 60-70 сантиметрге дейін жеткен. Бұл тақтайшалар терімен жабылып, олардың түсі динозаврдың жалпы түсіне сай өзгеріп отырған деп болжанады.
- Стегозавр атауы грек тілінен аударғанда «шатырлы кесіртке» деген мағынаны білдіреді. Бұл атау олардың арқасындағы шатырға ұқсайтын тақтайшаларына байланысты қойылған.
- Бүгінде стегозаврдың 80-ге жуық қаңқа үлгілері табылған. Бұл үлгілердің көпшілігі АҚШ аумағынан табылса, біршама бөлігі Еуропа мен Азиядан да анықталған.
- Стегозаврлардың көздері өте кішкентай болған, бұл олардың көру қабілеті нашар болғанын көрсетеді. Сондықтан олар көбінесе иіс сезу және есту қабілетіне сүйеніп өмір сүрген деген болжам бар.
Стегозаврлар туралы жоғарыда аталған мәліметтер осы ежелгі жануарлардың қаншалықты ерекше болғанын көрсетеді. Олардың сыртқы келбеті, өмір сүру ортасы және тіршілік ерекшеліктері адамды таңғалдырмай қоймайды. Ғылымның дамуымен осы тіршілік иелері туралы жаңа деректер пайда болуы мүмкін, себебі стегозаврлардың әлемі әлі де толық зерттелген жоқ. Осындай ежелгі жануарлар туралы ақпараттар олардың тарихтағы орнын нақтылауға көмектеседі.
