Сиырлар – адамзат тарихындағы ең маңызды үй жануарларының бірі. Олар ауыл шаруашылығы үшін ерекше маңызға ие және сүт, ет, былғары секілді көптеген пайдалы өнімдердің көзі болып табылады. Бұл жануарлар туралы қарапайым көрінгенімен, олардың өмірі мен мінез-құлқы туралы көптеген қызықты жайттар бар. Төменде сиырлар жайлы ең таңғаларлық деректер берілген.
- Сиырлар есте сақтау қабілеті жоғары жануарлар. Олар адамдарды, басқа малдарды және тіпті белгілі бір жерлерді бірнеше жыл бойы есте сақтай алады.
- Бұл жануарлар әлеуметтік қарым-қатынасты жақсы көреді. Олар өз табындарының мүшелерін ажыратып, достық байланыстар орнатады және жалғыз қалған кезде күйзеліске ұшырауы мүмкін.
- Сиырлардың көру аймағы өте кең. Олардың көздері басының екі жағында орналасқандықтан, айналасындағы 330 градусқа дейінгі кеңістікті көре алады.
- Бұл жануарлар түстерді ажырата алады. Олардың көру қабілеті қызыл түсті танымайды, сондықтан бұқаларға арналған қызыл жалау – тек аңыз ғана.
- Сиырлар адамдардың көңіл-күйін сезіне алады. Егер оларға мейіріммен қараса, олар да өздерін жайлы сезінеді және иесіне жақын болуға тырысады.
- Орташа сиыр күніне 6-8 сағат бойы жайылады және шамамен 40 000 шайнау қозғалысын жасайды. Олардың асты мұқият шайнауы ас қорыту жүйесінің дұрыс жұмыс істеуіне әсер етеді.
- Бұл жануарлар төрт бөлімнен тұратын күрделі асқазанға ие. Олардың ас қорыту жүйесі өсімдік талшықтарын толық қорытуға бейімделген.
- Сиырлар дыбыстық сигналдар арқылы бір-бірімен байланысады. Олар өз дауыстарын табын мүшелерін шақыру, қауіп туралы ескерту немесе аштықты білдіру үшін қолданады.
- Бір сиырдың орташа өмір сүру ұзақтығы 15-20 жылға дейін жетеді. Алайда ауыл шаруашылығында олар көбіне азырақ уақыт өмір сүреді.
- Сиырлардың әрбір жеке тұлғасы өзіндік мінез-құлыққа ие. Кейбіреуі ашық әрі достық пейілді болса, енді біреуі тұйық немесе сақ болуы мүмкін.
- Жануарлар әлемінде сиырлар өз теляттарын ерекше қорғайтын аналарының бірі саналады. Олар төлдеріне қамқорлық көрсетіп, қауіп төнгенде оларды қорғауға дайын болады.
- Әлемде сиырлардың 1000-нан астам түрі бар. Олардың әрқайсысы климаттық жағдайларға, өнімділікке және күтім ерекшеліктеріне байланысты ерекшеленеді.
- Бұл жануарлар уақыт өте келе белгілі бір күн тәртібіне үйренеді. Олар тамақтану, серуендеу және демалу уақыттарын оңай есінде сақтайды.
- Сиырлар өте сезімтал жануарлар. Егер оларды дұрыс күтпесе немесе жиі стресс жағдайында ұстаса, олардың сүт өнімділігі төмендейді.
- Бұл жануарлар ұйқы кезінде де сақтық танытады. Олар көбіне жатып ұйықтағанымен, кез келген сәтте қауіпті сезсе, тез тұрып қашуға дайын тұрады.
- Сиырлардың жақын туыстары – зубрлар мен бизондар. Бұл жануарлар эволюциялық тұрғыдан бір-біріне ұқсас, бірақ тіршілік ету ортасы мен дене құрылымы жағынан ерекшеленеді.
- Сиырлар – өсімдікқоректі жануарлар. Олардың негізгі рационы шөптер, жоңышқа, дәнді дақылдар мен сүрлемнен тұрады.
- Олар суды көп мөлшерде қажет етеді. Орташа алғанда, бір сиыр тәулігіне 100 литрге дейін су ішуі мүмкін.
- Сиырлардың тұяқтары өте мықты. Олар тіпті тасты немесе батпақты жерлерде де оңай қозғала алады.
- Бұл жануарлардың жүрек соғысы минутына 60-70 рет соғады. Бұл көрсеткіш олардың жасына, күйіне және қоршаған орта жағдайларына байланысты өзгеруі мүмкін.
- Сиырлардың мұрны ерекше сезімтал. Олар түрлі иістерді бірнеше шақырым жерден сезе алады.
- Көптеген мәдениеттерде сиыр қасиетті жануар болып саналады. Мысалы, Үндістанда оларды құрметтейді және зиян келтіруге қатаң тыйым салынған.
- Сиырлардың дене қызуы орта есеппен 38-39°C болады. Егер олардың дене температурасы осы көрсеткіштен ауытқыса, бұл олардың денсаулығына қатысты мәселе туындағанын білдіруі мүмкін.
- Бұл жануарлар жадымен ерекшеленеді. Олар жайылған жайылымдарды және су ішкен орындарын ұзақ уақыт есінде сақтайды.
- Орташа сиыр жылына 2000-3000 литр сүт береді. Кейбір жоғары өнімді тұқымдар бұл көрсеткіштен де асып түсуі мүмкін.
- Сиырлар адамдарға пайдалы өнімдер ғана емес, экожүйеде де маңызды рөл атқарады. Олардың жайылуы өсімдік жамылғысын сақтауға және топырақтың құнарлылығын арттыруға көмектеседі.
Сиырлар – адамзат үшін аса құнды жануарлардың бірі. Олар сүт және ет өнімдерімен қамтамасыз етіп қана қоймай, ауыл шаруашылығының дамуына үлес қосады. Бұл жануарлар тек экономикалық тұрғыдан ғана емес, табиғи тепе-теңдікті сақтауда да маңызды рөл атқарады. Олардың ерекшеліктерін зерттеу арқылы адамдар мал шаруашылығын тиімді дамытуға және табиғатпен үйлесімді өмір сүруге мүмкіндік алады.
