Қожа Ахмет Ясауи кесенесі – Қазақстанның ең маңызды тарихи және мәдени ескерткіштерінің бірі. Ол түркі әлемінің рухани орталықтарының бірі саналады және жыл сайын көптеген зияратшылар мен туристерді тартады. Бұл ғимарат ортағасырлық сәулет өнерінің озық үлгісі болып табылады және өзіндік ерекшеліктерімен танымал. Оның құрылымы, тарихы мен мәдени маңызы жайлы көптеген қызықты деректер бар.
- Кесене XIV ғасырда тұрғызылған. Оның құрылысы Әмір Темірдің бұйрығымен басталған. Бұл ғимарат Қожа Ахмет Ясауи жерленген көне мазардың орнына салынған.
- Кесене Түркістан қаласында орналасқан. Бұл аймақ қазақ халқының рухани және мәдени орталықтарының бірі болып саналады. Түркістан бұрынғы Қызылорда және Алматы қалаларымен қатар, Қазақстанның тарихи астаналарының бірі болған.
- Қожа Ахмет Ясауи – түркі халықтарының рухани ұстазы. Ол ислам дінін түркі тілінде насихаттаған алғашқы ғұламалардың бірі. Оның еңбектері бүкіл түркі әлеміне әсер етті.
- Әмір Темір кесененің құрылысын тікелей өзі бақылаған. Ол сәулетшілер мен құрылысшыларға ерекше талап қойған. Ғимараттың беріктігі мен көркемдігіне үлкен мән берілген.
- Кесенеде әлемдегі ең үлкен қола қазан орналасқан. Оның салмағы 2 тоннадан асады және ол XIV ғасырда жасалған. Бұл қазан діни рәсімдер мен арнайы жиындарда пайдаланылған.
- Ғимарат биіктігімен және көлемімен ерекшеленеді. Оның орталық күмбезінің биіктігі 37,5 метрге жетеді. Бұл өз заманында Орта Азиядағы ең биік күмбездердің бірі болған.
- Кесененің құрылысы толық аяқталмаған. Әмір Темірдің қайтыс болуына байланысты кейбір жоспарланған құрылымдар салынбай қалған. Соған қарамастан, ол әлі күнге дейін өз сәулеттік маңызын жоғалтпаған.
- Кесене бірнеше бөлмеден тұрады. Оның ішінде үлкен намаз залы, кітапхана, асхана және түрлі мақсаттағы бөлмелер бар. Әрбір бөлме ерекше қызмет атқарған.
- Ғимараттың қабырғалары ерекше ою-өрнектермен безендірілген. Керамикалық плиткалар мен әсем мозаикалар оның сәнін арттырады. Бұл безендірулер сол дәуірдің озық шеберлері жасаған.
- Кесенеде хандар мен сұлтандар жерленген. Қазақтың көптеген хандары мен батырлары осы қасиетті жерде мәңгілік тыныштық тапқан. Олардың арасында Есім хан мен Абылай хан да бар.
- Ғимарат ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұралар тізіміне енгізілген. Бұл шешім оның тарихи және мәдени маңыздылығын ескере отырып қабылданған. Осылайша, ол халықаралық деңгейде қорғалады.
- Кесене Орта Азиядағы ең ірі сәулет кешендерінің бірі болып саналады. Оның аумағы шамамен 46,5 x 65,5 метрді құрайды. Бұл өлшемдер оны аймақтағы ең ауқымды тарихи ескерткіштердің қатарына қосады.
- Әмір Темір бұл кесенені қасиетті орын ретінде қарастырған. Ол мұнда зиярат жасауды өзі де дәстүрге айналдырған. Оның бұйрығымен кесене айналасы көркейтіліп, гүлзарлар отырғызылған.
- Кесене ислам мәдениетінің көрнекті ескерткіштерінің бірі саналады. Мұнда мұсылман әлемінен келген көптеген зияратшылар бас сұғады. Көптеген адамдар бұл жерді киелі санайды.
- Ғимараттың іші ерекше акустикаға ие. Оның күмбездері дыбысты бірнеше секунд бойы сақтап тұра алады. Бұл ерекшелік діни рәсімдер кезінде дауысты күшейтуге мүмкіндік берген.
- Кесененің кіреберісі аса көркем жасалған. Мұнда әшекейлі арка мен өрнектелген есіктер бар. Бұл жерге келушілер бірінші кезекте осы кіреберістің әсемдігіне назар аударады.
- Кесененің салынуында ерекше құрылыс материалдары қолданылған. Қабырғалары берік кірпіштен қаланып, сыртқы қаптамаға керамикалық плиталар пайдаланылған. Бұл материалдар ғимараттың ғасырлар бойы сақталуына ықпал еткен.
- Кеңес дәуірінде кесене мемлекет қорғауына алынған. Ол 1928 жылы тарихи ескерткіш ретінде тіркелді. Қазіргі таңда ол Қазақстанның ең маңызды мәдени мұраларының бірі саналады.
- Бүгінде кесене Түркістанның ең басты нышандарының бірі. Қалаға келген туристер мен зияратшылар ең алдымен осы тарихи кешенге барады. Оның айналасы жыл сайын абаттандырылып, жаңғырту жұмыстары жүргізілуде.
Қожа Ахмет Ясауи кесенесі – тек сәулет өнерінің ғана емес, бүкіл түркі халықтарының рухани орталығы. Оның тарихы мен мәдени маңызы ғасырлар бойы сақталып келеді. Бұл ескерткіш ұрпақтан-ұрпаққа жеткен құнды мұра болып қала бермек.
