Қазақ халқының жоңғарларға қарсы жүргізген күресі ел тарихындағы ең ауыр әрі маңызды кезеңдердің бірі болды. Бұл шайқастар ғасырлар бойы жалғасып, қазақтардың ерлік пен бірліктің үлгісін көрсетуіне себеп болды. Жоңғар шапқыншылығы елдің болашағына қауіп төндіріп, қазақ батырларының ерлігін шыңдады. Төменде осы тарихи кезеңге қатысты қызықты деректер ұсынылады.
- Жоңғар шапқыншылығы XVII ғасырдың аяғы мен XVIII ғасырдың ортасына дейін созылды. Бұл кезең қазақ халқы үшін ауыр сынақ болды.
- Жоңғарлар қазақ даласына бірнеше рет жойқын жорықтар ұйымдастырды. Ең үлкен қасіретті кезең «Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» деп аталады.
- Қазақтардың жоңғарларға қарсы күресінде Абылай ханның рөлі ерекше болды. Ол елді біріктіріп, жоңғарларға қарсы жойқын соққылар жасап, қазақ мемлекеттілігін сақтап қалды.
- Бұл соғыстарда Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай, Райымбек, Тайлақ, Малайсары сынды батырлар көзге түсті. Олардың есімдері халық жадында мәңгілік сақталды.
- Қазақтар жоңғарларға қарсы күресте көшпелі әскери тактиканы шебер пайдаланды. Олар тез қимылдап, жаудың әлсіз тұстарын таба білді.
- 1729 жылы қазақ жасақтары Аңырақай шайқасында жоңғарларға күйрете соққы берді. Бұл шайқас қазақтардың рухын көтеріп, болашақ жеңістердің бастауы болды.
- Жоңғарлар қазақтарға қарсы оқ-дәрілі қаруларды пайдаланғанымен, көшпелілердің шабуылдау әдістеріне төтеп бере алмады. Қазақтар жылдамдық пен маневр жасау қабілеті арқылы жауын жеңуге ұмтылды.
- Қазақ-жоңғар соғыстарында халық арасында бірлік пен ынтымақ ерекше маңызға ие болды. Елдің билері мен хандары өзара бірігіп, ұлттың амандығы үшін күресті.
- Жоңғарлар қазақ даласындағы қалаларға да қауіп төндірді. Түркістан, Ташкент және Сайрам қалалары үшін ауыр шайқастар өтті.
- Жоңғарларға қарсы күресте қазақ халқының рухани көшбасшылары да маңызды рөл атқарды. Бұқар жырау, Үмбетей жырау және басқа да тұлғалар халықты рухани тұрғыдан жігерлендіріп отырды.
- Жоңғар шапқыншылығы кезінде қазақ халқының саны айтарлықтай азайды. Көптеген адамдар босқынға айналып, елдің демографиялық құрылымына үлкен әсер етті.
- 1755-1758 жылдары жоңғар мемлекеті Қытай әскерімен соғыста толықтай жойылды. Бұл жағдай қазақтарға жоңғар қаупінен толық арылуға мүмкіндік берді.
- Қазақтардың жоңғарларға қарсы күресі халықтың жауынгерлік рухын күшейтіп, елдің тәуелсіздігін сақтау үшін күресуге деген сенімін арттырды.
- Бүгінде жоңғарларға қарсы соғысқа қатысқан батырлардың есімдері көше, ауыл және мектеп атауларында сақталып келеді. Олардың ерліктері қазақ халқының ұлттық мақтанышы болып қала береді.
- Қазақ-жоңғар шайқастары туралы көптеген тарихи жырлар мен дастандар қалдырылған. Олар қазақ халқының жауынгерлік тарихын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізуде маңызды рөл атқарады.
Қазақтардың жоңғарларға қарсы күресі – ел тарихындағы ерекше кезең. Бұл соғыстар халықтың рухын сынға салып, елдіктің маңызын көрсетті. Жоңғарларға қарсы күресте қазақтар тек өз жерін қорғап қоймай, ұлттық бірегейлігін сақтап қалды. Осы тарихи оқиғалар қазақ халқының батырлығы мен ерлігін мәңгілікке дәлелдеді.
