Қазақстан аумағы Алтын Орда мемлекетінің негізін қалаған Ұлы дала өркениетінің бір бөлігі болды. Бұл кезеңде қазақ жерінде экономикалық, саяси және мәдени даму қарқынды жүріп, көптеген қалалар өркендеді. Алтын Орда тек әскери қуатымен ғана емес, әкімшілік жүйесі мен сауда байланыстарымен де ерекшеленді. Бұл дәуірдің ерекшеліктері мен маңызды оқиғалары бүгінгі күнге дейін зерттелуде.
- Алтын Орда XIII ғасырдың басында Шыңғыс хан жорықтарының нәтижесінде құрылды. Қазақстан аумағы оның негізгі бөліктерінің бірі болып, әскери және саяси орталықтарының қатарында болды.
- Бұл мемлекеттің негізін қалаушы Жошы хан болды. Оның ұлы Батый хан Алтын Орданы күшейтіп, оны Еуразиядағы ең қуатты мемлекеттердің біріне айналдырды.
- Қазақстан аумағы Алтын Орда құрамында бірнеше ірі ұлыстарға бөлінді. Олардың ішінде Ақ Орда маңызды рөл атқарды және кейінірек Қазақ хандығының негізін қалауға себеп болды.
- Алтын Орда билеушілері ислам дінін қабылдағаннан кейін қазақ жерінде ислам кеңінен тарай бастады. Бұл үрдіс әсіресе Өзбек ханның тұсында күшейіп, мешіттер мен медреселердің салынуына ықпал етті.
- Қазақстан аумағындағы көптеген қалалар Алтын Орда кезінде гүлденді. Сығанақ, Сарайшық, Отырар және Түркістан маңызды сауда және мәдени орталықтарға айналды.
- Алтын Орда дәуірінде Жібек жолы ерекше маңызға ие болды. Қазақстан арқылы өтетін керуен жолдары сауданың дамуына ықпал етіп, жергілікті халықтың әл-ауқатын арттырды.
- Алтын Орда тек көшпелілер мемлекеті болған жоқ. Қалалық өмір салты, қолөнер және сауда дамып, Қазақстан жеріндегі қалалар сол кездегі ірі экономикалық орталықтардың біріне айналды.
- Мемлекетте ерекше басқару жүйесі болды. Алтын Ордада билік ханға ғана емес, оның жанындағы кеңеске де байланысты болып, бұл жүйе кейінгі Қазақ хандығында да сақталды.
- Алтын Орда заманында Қазақстан аумағында алғаш рет тұрақты ақша айналымы енгізілді. Күміс және мыс тиындар соғылып, олар ішкі және халықаралық саудада пайдаланылды.
- Алтын Орданың әскері негізінен түркі-моңғол тайпаларынан құралды. Қазақстан жерінде өмір сүрген қыпшақ, найман, керей және басқа да тайпалар мемлекеттің негізгі әскери күшіне айналды.
- Қазақ жері арқылы өткен сауда жолдары Еуропа мен Қытай арасындағы негізгі байланысты қамтамасыз етті. Бұл өз кезегінде экономикалық өсімге және халықтың әл-ауқатының артуына себеп болды.
- Алтын Орда хандары шетелдік елшілер мен саудагерлерге еркіндік беріп, олардың қауіпсіздігін қамтамасыз еткен. Бұл саясат Қазақстан жеріндегі қалалардың халықаралық саудаға белсенді араласуына мүмкіндік берді.
- Мемлекеттің ресми тілі қыпшақ тілі болды. Бұл тіл кейіннен Қазақ хандығының қалыптасуында маңызды рөл атқарды.
- Алтын Орда ыдырай бастаған кезде Қазақстан аумағында Ақ Орда күшейді. Бұл саяси құрылым кейінірек қазақ халқының этникалық қалыптасуына және Қазақ хандығының құрылуына негіз қалады.
- Сарайшық қаласы Алтын Орданың маңызды орталықтарының бірі болды. Бұл қала кейіннен Қазақ хандығы дәуірінде де маңызды рөл атқарды.
- Алтын Орда кезеңінде қазақ жеріндегі мал шаруашылығы қарқынды дамыды. Көшпелі халықтың негізгі тіршілік көзі болған мал шаруашылығы мемлекеттің экономикасын қалыптастырды.
- Мемлекет құлағаннан кейін Қазақстан аумағында бірнеше жаңа хандықтар пайда болды. Бұл үрдіс қазақ халқының тәуелсіз мемлекеттілігінің қалыптасуына ықпал етті.
- Алтын Орда дәуірінде қазақ даласында әдебиет пен ғылым дамыды. Орта ғасырлық ғалымдар мен жазушылар осы кезеңде өмір сүріп, көптеген еңбектер жазды.
- Бұл мемлекет қазақ халқының этникалық құрылымына үлкен әсер етті. Алтын Орда құрамында болған түркі тайпалары кейіннен қазақ халқының негізін қалады.
- Алтын Орда тарихы Қазақстан үшін маңызды кезеңдердің бірі болды. Оның мәдени, экономикалық және саяси ықпалы қазақ халқының тарихында терең із қалдырды.
Алтын Орда дәуірі қазақ жерінің дамуына үлкен әсер етті. Бұл кезеңде қалалар мен сауда жолдары гүлденіп, халықтың этникалық құрамы қалыптасты. Осы дәуірдің мұрасы Қазақ хандығының құрылуында маңызды рөл атқарды, ал оның тарихи маңызы әлі күнге дейін зерттелуде. Қазақстан аумағында болған бұл ұлы мемлекеттің қалдырған ізі халқымыздың тарихи жадысында мәңгі сақталады.
