Күн – біздің ғаламшарымыз үшін өмірдің қайнар көзі. Ол жарық пен жылу таратып, бүкіл Күн жүйесіндегі ғаламшарлардың қозғалысын басқарады. Ғалымдар Күннің құрылымын, энергия көздерін және оның Жерге әсерін зерттеп келеді. Төменде осы ғарыштық денеге қатысты қызықты деректер ұсынылған.
- Күн – Күн жүйесінің ең ірі нысаны. Оның массасы бүкіл жүйедегі барлық ғаламшарлардың қосынды массасынан 99 пайыздан астамын құрайды.
- Бұл жұлдыз негізінен сутегі мен гелийден тұрады. Ядролық реакциялар сутегіні гелийге айналдырып, үлкен мөлшерде энергия бөледі.
- Күннің ішіндегі температура өте жоғары. Оның ядросындағы температура 15 миллион градус Цельсийге дейін жетеді.
- Жұлдыздың беткі қабаты да аса ыстық. Фотосфера деп аталатын сыртқы қабатта температура шамамен 5500 градус Цельсийді құрайды.
- Күндегі энергияның көзі – термоядролық синтез. Бұл процесс ғаламдағы жұлдыздардың негізгі энергия көзі болып саналады.
- Күннің жарығы мен жылуы Жерге жету үшін шамамен 8 минут 20 секунд уақыт жұмсайды. Бұл арақашықтық шамамен 150 миллион шақырымға тең.
- Күннің тартылыс күші орасан зор. Ол бүкіл Күн жүйесіндегі ғаламшарлар мен олардың серіктерін өз орбиталарында ұстап тұрады.
- Жұлдыз тұрақты түрде магниттік белсенділік көрсетеді. Бұл белсенділік күн дақтары, плазмалық толқындар және күн желі түрінде көрінеді.
- Күндегі дақтар күн белсенділігінің төмендеуін көрсетеді. Бұл дақтар қоршаған ортаға қарағанда суығырақ аймақтар болып табылады.
- Күн желі Жердің магнит өрісімен әрекеттесіп, поляр шұғыласын тудырады. Бұл құбылыс солтүстік және оңтүстік полюстерде айқын байқалады.
- Күннің магнит өрісі өте күрделі. Ол әрбір 11 жыл сайын толығымен өзгереді, бұл күн циклі деп аталады.
- Ғалымдар Күннің қартайып бара жатқанын анықтады. Ол шамамен 4,6 миллиард жыл бұрын пайда болған және тағы 5 миллиард жыл бойы энергия бөледі.
- Күн ақырындап үлкейіп, қызыл алыпқа айналады. Сол кезде оның сыртқы қабаттары кеңейіп, Жер мен басқа жақын ғаламшарларды түгел қамтуы мүмкін.
- Күннің айналу жылдамдығы тұрақты емес. Экватор аймағында айналу жылдамдығы жоғары болса, полюстерінде баяу қозғалады.
- Бұл жұлдыздың ішкі қабаттарындағы энергия беткі қабатқа жеткенше мыңдаған жыл уақыт алады. Ядродан шыққан фотондар көптеген қабаттар арқылы өте отырып, бетке шыққанша ұзақ жол жүреді.
- Күннен тарайтын ультракүлгін сәулелер Жердегі тіршілік үшін маңызды. Олар өсімдіктердің фотосинтез процесін қамтамасыз етеді, бірақ тым көп мөлшері зиян келтіруі мүмкін.
- Күн Жерге жылу энергиясын үздіксіз таратады. Егер Күннің энергиясы күрт азайса, Жердегі температура бірнеше күн ішінде күрт төмендер еді.
- Ғалымдар Күнді үнемі бақылайды. Арнайы спутниктер мен телескоптар оның белсенділігін, дақтарын және магнит өрісінің өзгерістерін зерттейді.
- Күннің құрамы алғашқы жұлдыздардан қалған заттардан құралған. Ол сутегі, гелий және ауыр элементтерден тұрады, бұл оның пайда болу тарихын зерттеуге мүмкіндік береді.
Күн – бүкіл тіршіліктің негізгі қуат көзі және біздің ғаламшарымыздың басты жұлдызы. Оның белсенділігі климатқа, технологияларға және Жердегі өмірге тікелей әсер етеді. Күнді зерттеу ғылымның маңызды бағыттарының бірі болып қала береді, себебі оның табиғаты мен өзгерістері біздің болашағымыз үшін үлкен маңызға ие.
