Вольтер – француз ағартушысы, философ және жазушы, өз заманының ең өткір ойшылдарының бірі. Ол еркіндік, әділдік, адам құқықтары мен ақыл-ойдың үстемдігі туралы маңызды идеялар ұсынды. Оның сөздері тек ХVIII ғасырдағы Еуропа үшін ғана емес, бүгінгі күнде де өзектілігін жоғалтпаған даналыққа толы. Төменде Вольтердің ең танымал нақыл сөздері берілген.
«Адамды шынымен бақытты ететін жалғыз нәрсе – еркіндік.»
– Вольтер.
Еркіндік – адамның ең үлкен құндылығы. Бостандықсыз өмірде қанша байлық пен құрмет болса да, адам өзін толыққанды бақытты сезіне алмайды. Тек өз таңдауын жасағанда ғана адам шынайы өмір сүре алады.
«Кімнің билікке қолы жетсе, соның қорқынышы күшейеді.»
– Вольтер.
Билікке ие болған адам әрқашан оны жоғалтып алудан қорқады. Шынайы күш сенімнен туындайды, ал қорқыныштан туындаған билік тұрақсыз болады. Нағыз билеуші өз халқына қорқып емес, сенім артып басшылық етуі керек.
«Егер Құдай болмаса, оны ойлап табу қажет болар еді.»
– Вольтер.
Адамзат рухани тірекке мұқтаж, сондықтан дін мен сенім әрқашан қоғамның ажырамас бөлігі болып қала береді. Құдайға сену – адамға үміт, әділдік пен моральдық тәртіп береді. Сенім жоғалған жерде адамдар хаосқа бет бұрады.
«Мен сіздің ойыңызбен келіспеймін, бірақ сіздің оны айту құқығыңызды өмірімнің соңына дейін қорғаймын.»
– Вольтер.
Нағыз демократия – әркімнің өз пікірін еркін білдіру құқығына ие болуы. Еркін қоғам – көзқарастар алуан түрлілігіне негізделген. Егер адам өзгенің пікірін сыйлай алмаса, оның өз сөзіне де құқығы жоқ.
«Ақыл-ой мен білім – ең қауіпті қару.»
– Вольтер.
Білімді адамды басқару қиын, себебі ол бәрін сұрақтың астына алады және ақиқатқа ұмтылады. Сондықтан тарих бойы билеушілер халықты надан ұстауға тырысты. Ой еркіндігі – нағыз күштің белгісі.
«Күлкі – адамды азат ететін күш.»
– Вольтер.
Күлкі – адамды қорқыныштан, надандықтан, әділетсіздіктен құтқаратын құрал. Ол шындықты жеңіл жеткізуге көмектеседі. Юмор – адамның ақыл-ойының жоғарғы белгісі.
«Өз бақшаңды күт – нағыз бақыт сонда.»
– Вольтер.
Адамның бақыты алыста емес, ол өз еңбегінің нәтижесінде келеді. Егер әр адам өз өмірін жақсартуға тырысса, қоғам да гүлденеді. Бақыт сыртқы жағдайға емес, адамның өз ісіне деген адалдығына байланысты.
«Құлдық – адамзатқа қарсы ең үлкен қылмыс.»
– Вольтер.
Адам еркіндігі ешқандай жағдайда шектелмеуі тиіс. Біреудің өзгені билеп-төстеуі – табиғат заңына қарсы. Әрбір адам тең құқыққа ие болуы керек.
«Дүниені ақымақтық, қорқыныш және ашкөздік билейді.»
– Вольтер.
Көптеген соғыстар мен жанжалдар ақымақтықтан, адамдардың бір-бірінен қорқуынан және шексіз билікке, байлыққа деген құмарлығынан туындайды. Егер адамзат осы қасиеттерден арылса, әлем әділетті болар еді. Бірақ өкінішке қарай, бұл кемшіліктер әлі де адам табиғатының бір бөлігі.
«Ең үлкен ерлік – өзіңді жеңу.»
– Вольтер.
Адам өзін-өзі басқаруды үйренгенде ғана нағыз мықты бола алады. Эмоциясын, әлсіздігін, ашуын бақылауға алу – ең қиын, бірақ ең маңызды нәрсе. Өз-өзін жеңе білген адам ғана басқаларды басқара алады.
Вольтердің нақыл сөздері – еркін ойлаудың, даналықтың және әділеттілікке деген ұмтылыстың көрінісі. Ол қоғамдағы мәселелерді ашық айтып, адамдарды білімге, еркіндікке және шынайы бақытқа жетелеуге тырысты. Оның ойлары уақыт өткен сайын құндылығын жоғалтпай, әрбір саналы адамға ой салады.
