Айтеке би – қазақ халқының ұлы шешендерінің бірі, әділеттілік пен даналықтың символы. Ол ел билігіне әділдік пен парасаттылықты әкелген тұлға ретінде тарихта терең із қалдырды. Оның айтқан әрбір сөзі – ғасырлар бойы мәнін жоғалтпаған рухани мұра. Айтеке бидің нақыл сөздері халықтың бірлігі мен адалдығына, ер мен елдің жауапкершілігіне үндейді.
«Бай болсаң, халқыңа пайдаң тисін, батыр болсаң, жауға найзаң тисін!»
— Айтеке би.
Бұл сөз байлық пен ерліктің тек жеке мүдде емес, елге қызмет ету жолында бағалануы тиіс екенін білдіреді. Әркім өз орнында елге пайда әкелсе ғана қадірлі болмақ.
«Қарадан шыққан хан жаман емес, ханы қасына ерген биі жаман болса.»
— Айтеке би.
Би ханның оң қолы, елдің ақылшысы болғандықтан, оның жауапкершілігі үлкен. Бұл ой ел басқарудағы кеңесші мен серіктің рөлін айқындайды.
«Тура биде туған жоқ, туғанды биде иман жоқ.»
— Айтеке би.
Бұл сөз әділдіктің ең жоғары өлшемін бейнелейді. Би туыстыққа емес, ақиқатқа сүйеніп билік айтуы керек.
«Ашу дұшпан, ақыл дос.»
— Айтеке би.
Ашу үстем болса, ақыл жеңіледі. Сондықтан әр іс пен сөздің алдында сабыр мен парасат тұруы тиіс.
«Байлық – мұрат емес, жоқтық – ұят емес, ерлік – істен.»
— Айтеке би.
Бұл нақыл ерлік пен намыстың байлықтан биік тұруын насихаттайды. Адамның қадірі малымен емес, әрекетімен өлшенеді.
«Ел болса – ер көгерер, ер болса – ел көгерер.»
— Айтеке би.
Халық пен ер азамат бір-біріне сүйеніш, тірек. Ел мен ердің тағдыры өзара тығыз байланысты.
«Қиыннан қиыстырар ер данасы.»
— Айтеке би.
Нағыз дана адам қиындықты жеңе біледі, тығырықтан жол табады. Бұл сөз ақыл-парасаттың күшін ұлықтайды.
Айтеке бидің нақыл сөздері – терең ой мен өмірлік тәжірибеге сүйенген ұлағатты мұра. Олар ел басқару мен адам болмысының асыл қағидаларын қамтиды. Уақыт озған сайын бұл сөздердің құны арта түседі. Себебі әділет пен ақыл ешқашан ескірмейді.
