Ертіс – Азиядағы ең ұзын өзендердің бірі, ол бірнеше елдің аумағын басып өтіп, мыңдаған шақырымға созылады. Оның жағасында көптеген қалалар мен елді мекендер орналасқан, ал суы ауыл шаруашылығы мен өнеркәсіп үшін маңызды ресурс болып табылады. Бұл өзен тек экономикалық тұрғыдан ғана емес, сонымен бірге тарихи және экологиялық тұрғыдан да ерекше орынға ие. Төменде Ертіс өзеніне қатысты қызықты деректер берілген.
- Ертіс ұзындығы бойынша Қазақстандағы ең ұзын өзендердің бірі болып табылады. Оның жалпы ұзындығы шамамен 4 248 шақырымды құрайды. Өзен Қытайдан басталып, Қазақстан арқылы Ресейге ағып өтеді.
- Өзеннің бастауы Моңғол Алтайындағы таулардан келеді. Ол Қытайдың Шыңжаң аймағындағы Қара Ертіс өзенінен басталып, кейін Қазақстанға өтеді. Бұл оның халықаралық өзен екенін көрсетеді.
- Ертіс Қазақстан аумағында бірнеше ірі қаланы басып өтеді. Павлодар, Семей және Өскемен секілді қалалар өзеннің бойында орналасқан. Бұл қалалар үшін Ертіс маңызды экономикалық және мәдени ресурс болып табылады.
- Өзеннің ең терең бөлігі Қазақстанның Павлодар облысында орналасқан. Кей жерлерде оның тереңдігі 20 метрге дейін жетеді. Бұл өзеннің су көлігіне қолайлы екенін көрсетеді.
- Ертіс бойында бірнеше ірі су электр станциялары салынған. Олардың ішінде Бұқтырма, Өскемен және Шүлбі су қоймалары бар. Бұл нысандар электр энергиясын өндірумен қатар, су деңгейін реттеуге көмектеседі.
- Өзеннің суы Қазақстанның егіншілік және мал шаруашылығы салалары үшін маңызды. Ертістің бойындағы алқаптар суармалы егіншілік үшін кеңінен пайдаланылады. Бұл аймақтарда астық, көкөніс және жеміс-жидек өсіріледі.
- Ертіс – экологиялық тұрғыдан алғанда ерекше аймақ. Оның бойында сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер мекендейді. Кейбір балық түрлері тек осы өзенде ғана кездеседі.
- Өзенде көптеген балық түрлері тіршілік етеді. Оның ішінде сазан, көксерке, шортан және бекіре сияқты бағалы балықтар бар. Бұл су айдыны балықшылар үшін де маңызды орын саналады.
- Ертістің Қазақстан аумағындағы ұзындығы 1 700 шақырымнан асады. Бұл өзеннің ел аумағындағы ең ірі су арналарының бірі екенін білдіреді. Ол еліміздің шығыс бөлігіндегі негізгі су көзі болып табылады.
- Ертіс суы Қазақстан арқылы Ресейдің Обь өзеніне құяды. Осылайша, ол Солтүстік Мұзды мұхитына дейін жетеді. Бұл оның Еуразиядағы ең ұзын су жүйелерінің біріне жататынын көрсетеді.
- Өзен ежелден бері сауда және көлік қатынасының маңызды бөлігі болған. Ертеде Ертіс арқылы жүк тасымалы жүргізіліп, саудагерлер түрлі тауарларды тасымалдаған. Қазіргі кезде де өзен бойында жүк және жолаушы тасымалы жүзеге асырылады.
- Ертіс өзенінің атауы түркі тілдерінен шыққан. «Ертіс» сөзі кейбір зерттеулер бойынша «толқынды өзен» деген мағынаны білдіреді. Бұл оның табиғи сипаттамасына сәйкес келеді.
- Өзеннің бойында бірнеше тарихи ескерткіштер орналасқан. Семей және Өскемен қалаларының маңында қазақ тарихына қатысты маңызды орындар бар. Бұл жерлер өткеннің куәсі ретінде сақталған.
- Ертіс Қазақстанның энергетикалық жүйесінде ерекше орын алады. Су электр станциялары арқылы өндірілетін энергия елдің шығыс өңірлерін электрмен қамтамасыз етеді. Бұл өзеннің ел экономикасындағы рөлін айқындай түседі.
- Ертіс өзені бойында сирек кездесетін құстар мекендейді. Бұл аумақ көптеген құстардың миграция жолында орналасқан. Сондықтан орнитологтар мен табиғат зерттеушілері үшін қызықты орын саналады.
- Ертіс көктемде арнасынан тасуы мүмкін. Су деңгейі жауын-шашын мөлшеріне және қардың еруіне байланысты өзгереді. Бұл құбылыс өзен жағалауындағы кейбір елді мекендер үшін белгілі бір қауіп төндіруі мүмкін.
- Өзеннің маңында кең байтақ орман алқаптары орналасқан. Ертіс бойындағы қарағайлы ормандар Қазақстанның табиғи байлығының бірі болып саналады. Бұл ормандар ауаны тазартуға және экожүйені сақтауға ықпал етеді.
- Ертіс суын ластанудан қорғау маңызды экологиялық міндеттердің бірі. Кейбір аймақтарда өндірістік қалдықтардың өзенге түсуі мәселесі бар. Сондықтан өзеннің экологиялық жағдайын жақсарту үшін түрлі шаралар қолға алынуда.
- Өзен бойында туризм мен демалыс аймақтары дамыған. Ертіс жағалауында шипажайлар, демалыс орындары мен балық аулау аймақтары бар. Бұл жерлер табиғат аясында демалуды қалайтындар үшін танымал орын саналады.
Ертіс өзені – Қазақстанның су ресурстарының маңызды бөлігі. Ол тек табиғи нысан ғана емес, сонымен қатар экономикалық, мәдени және тарихи маңызы бар су арнасы. Бұл өзен туралы жаңа деректер оны тереңірек түсінуге және оның маңызын бағалауға мүмкіндік береді.
