Біз күнделікті өмірде байқай бермейтін, бірақ барлық физикалық процестердің негізінде жатқан құбылыстардың бірі – гравитация. Ол Жер бетіндегі әрбір адамды, затты, тіпті суды да орнына бекітіп тұрады. Осы күшсіз әлемнің қазіргі күйде өмір сүруі мүмкін болмас еді. Төменде гравитациялық күшке қатысты қызықты әрі көпшілік біле бермейтін мәліметтер ұсынылған.
- Гравитация – табиғаттағы ең әлсіз күштердің бірі болып есептеледі. Мысалы, магниттік немесе ядролық күштерге қарағанда оның әсері әлдеқайда баяу.
- Бұл күш бүкіл әлемді байланыстырып тұрады. Ол планеталар мен жұлдыздардың қозғалысын реттеп, ғаламның құрылымын сақтайды.
- Исаак Ньютон алғаш рет гравитация ұғымын ғылыми тұрғыда сипаттаған. Ол алма ағашынан түскен жеміс арқылы бұл құбылысты байқап, өз заңын ұсынған.
- Ньютонның гравитациялық заңы тек Жер шеңберіндегі емес, ғарыштағы денелердің де қозғалысын түсіндіруге мүмкіндік берді. Бұл жаңалық астрономия ғылымының дамуына серпін берді.
- Альберт Эйнштейн кейінірек жалпы салыстырмалық теориясында гравитацияны кеңістік пен уақыттың иілуі деп түсіндірді. Бұл көзқарас гравитацияның табиғатын жаңа қырынан көрсетті.
- Айда гравитация Жермен салыстырғанда алты есе әлсіз. Сондықтан Ай бетінде адам денесі жеңілдеп, секірген кезде әлдеқайда биікке көтеріле алады.
- Гравитациялық күш тек массасы бар денелерге әсер етеді. Неғұрлым дене ауыр болса, соғұрлым оның тартылыс күші де күшті болады.
- Қара құрдымдар – гравитациясы өте жоғары аспан денелері. Олар тіпті жарық сәулесінің өзін өз ішіне тартып жіберуге қабілетті.
- Гравитация Жер шарының барлық нүктесінде бірдей емес. Экваторда тартылыс күші полюстерге қарағанда сәл әлсіздеу.
- Гравитацияның арқасында атмосфера Жерге бекіп тұрады. Бұл газ қабаты болмаса, тіршілік қалыптасар ма еді – белгісіз.
- Теңіз деңгейінде гравитациялық үдеу шамамен 9,8 м/с² болады. Бұл мән физика есептерінде жиі пайдаланылады.
- Адам денесі ғарышта ұзақ уақыт бола алмайды, өйткені салмақсыздық бұлшық еттер мен сүйектерді әлсіретеді. Сондықтан ғарышкерлер үнемі жаттығулар жасап отырады.
- Жер айналасындағы спутниктер тартылыс күші мен айналу жылдамдығының тепе-теңдігінен орбитада ұсталып тұрады. Бұл тепе-теңдік бұзылса, спутник Жерге құлап түсуі мүмкін.
- Теңіздер мен мұхиттардағы толқындардың пайда болуына Айдың гравитациясы әсер етеді. Бұл құбылыс – тартылыс пен айналудың үйлесімі.
- Ғаламшарлар мен жұлдыздар арасында тартылыс күші болмаса, олар кеңістікте шашылып кетер еді. Гравитация бүкіл жүйенің тұтастығын қамтамасыз етеді.
- Гравитациялық толқындар – Эйнштейн болжаған, кейінірек дәлелденген құбылыс. Олар кеңістікте жарық жылдамдығымен таралатын тербеліс түрінде көрінеді.
- 2015 жылы ғалымдар алғаш рет гравитациялық толқындарды тікелей тіркеді. Бұл жаңалық астрофизикада жаңа кезеңнің басталуына себеп болды.
- Адам бойының күн ішінде сәл өзгеретіні де гравитациямен байланысты. Таңертең бой ұзындау, ал кешке қарай қысқарақ болады, себебі омыртқалар гравитацияның әсерінен сығылады.
- Ғарышқа ұшқан кезде гравитациялық әсер әлсірейді, бірақ толық жоғалып кетпейді. Салмақсыздық – тартылыс күшінің теңгерімдік күйі.
- Жердің тартылыс күші болмағанда атмосфера бірден ғарыш кеңістігіне тарап кетер еді. Бұл тіршілікке тікелей қауіп төндірер еді.
- Гравитация тек Жерге ғана емес, барлық планеталар мен жұлдыздарға тән. Тіпті ғаламда кездесетін әрбір бөлшек бұл күштің әсеріне бағынады.
- Марстағы гравитация Жермен салыстырғанда әлдеқайда әлсіз. Сондықтан адам бұл ғаламшарда өз салмағының үштен бір бөлігін ғана сезінер еді.
- Кейбір теориялар гравитацияны басқа өлшемдерге өтетін көпір деп болжайды. Бұл идеялар ғылыми-фантастикадан шыққанмен, нақты зерттеулермен де расталуда.
- Гравитациясыз уақыт та өзгеше ағар еді. Кеңістік пен уақыт біртұтас болғандықтан, тартылыс өзгерісі уақыттың да ағымына әсер етеді.
- Жер бетіндегі салмақ пен масса бірдей емес ұғымдар. Салмақ гравитацияға байланысты, ал масса тұрақты шама болып есептеледі.
Бұл мәліметтер гравитацияның табиғаттағы барлық процестерге әсер ететін әмбебап күш екенін көрсетеді. Ол көрінбесе де, бүкіл әлемнің тепе-теңдігін ұстап тұрады. Гравитацияны терең түсіну – ғарыш пен Жердің болмысын тануға жасалған маңызды қадам. Осындай қызықты деректер арқылы адамзат осы құбылыстың маңызын барған сайын тереңірек ұғына түсуде.
