Кенесары Қасымұлы – қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күрескен көрнекті тұлғалардың бірі. Ол Ресей империясының отарлау саясатына қарсы көтерілісті басқарып, халықтың бірлігін нығайтуға тырысты. Оның есімі тарихта батырлығы мен қайраткерлігі арқылы қалды. Төменде осы тарихи тұлғаға қатысты ерекше деректер берілген.
- Кенесары Қасымұлы Абылай ханның немересі болған. Оның әкесі Қасым сұлтан Ресей билігінің қазақ жеріндегі әрекеттеріне қарсы шыққан. Сондықтан Кенесары жастайынан отаршылдыққа қарсы күреске араласқан.
- Ол 1837-1847 жылдар аралығында көтеріліс басқарды. Бұл қозғалыс қазақ халқының тәуелсіздігі үшін жасалған ең ірі қарсылықтардың бірі болды. Оған Кіші жүз, Орта жүз және Ұлы жүздің көптеген ру-тайпалары қосылды.
- Кенесары тек жауынгер ғана емес, сонымен бірге талантты саясаткер болған. Ол Ресей мен Қоқан хандығы арасындағы жағдайды тиімді пайдаланып, қазақтардың бірлігін арттыруға күш салды. Сонымен қатар, Орта Азия билеушілерімен дипломатиялық байланыстар орнатуға тырысты.
- Ол Қазақ хандығын қайта қалпына келтіруге тырысты. Кенесары өзін хан деп жариялап, біртұтас мемлекетті басқару жүйесін енгізді. Ол салық жүйесін реттеп, әскери құрылымды күшейтті.
- Кенесарының әскері жақсы ұйымдастырылған болды. Ол жасақшыларын атты әскер түрінде дайындап, орыс әскерлерінің тактикасын зерттеп қолданған. Бұл көтерілісшілерге бірнеше шайқаста жеңіске жетуге мүмкіндік берді.
- Оның әскери стратегиясы ерекше болды. Кенесары шапшаң қимылдап, қарсыластарына күтпеген жерден шабуыл жасап отырды. Бұл әдіс Ресей әскерлеріне үлкен қиындық туғызды.
- Кенесары көтеріліс кезінде қатаң тәртіп орнатты. Ол халықтың мүлкін тонауға тыйым салып, тәртіп бұзғандарға қатаң жаза қолданды. Бұл оның қарапайым халық арасында беделінің артуына ықпал етті.
- Кенесары көтерілісі тек Ресей билігіне емес, Қоқан хандығына да қарсы бағытталды. Ол Қоқан бекіністеріне бірнеше рет шабуыл жасап, қазақ жерлерін азат етуге тырысты. Бұл оның ел тәуелсіздігі жолындағы күресінің кең ауқымда болғанын көрсетеді.
- Ол Ресей билігімен келіссөз жүргізуге де тырысты. Кенесары қазақтардың автономиясын сақтап қалу үшін Ресей үкіметіне бірнеше рет хат жазған. Алайда оның талаптары орындалмады, себебі патша үкіметі қазақ жерін толық отарлауға ниетті болды.
- Кенесарының көтерілісі жеңіліске ұшырағанымен, ол қазақ халқының азаттыққа деген ұмтылысын көрсетті. Оның ерлігі кейінгі ұрпаққа үлгі болды. Оның қозғалысы отаршылдыққа қарсы күрестің символына айналды.
- Кенесары Қасымұлы 1847 жылы қырғыз жерінде қаза тапты. Оны қолға түсірген қырғыз манаптары Ресей билігіне жақсылық жасау үшін басын кесіп алған. Бұл оқиға қазақ халқы үшін үлкен трагедия болды.
- Оның бас сүйегі Ресейге жіберілген деген мәліметтер бар. Алайда қазіргі күнге дейін оның нақты қайда сақталғаны белгісіз. Бұл мәселе Қазақстан тарихындағы шешілмеген құпиялардың бірі болып қала береді.
- Кенесарының есімі Тәуелсіз Қазақстанда ерекше құрметке ие. Оның атына көшелер, ауылдар және тарихи ескерткіштер қойылған. Оның өмір жолы мен ерлігі туралы көптеген зерттеулер жүргізілуде.
- Кеңес заманында Кенесары Қасымұлы туралы мәліметтер ашық айтылмады. Оның қозғалысы патшаға қарсы болғандықтан, кеңестік тарихшылар оны қаралауға тырысты. Тек тәуелсіздік алғаннан кейін ғана оның тарихи рөлі әділ бағалана бастады.
- Кенесарының ұрпақтары Қазақстанда және басқа елдерде тұрады. Оның тікелей ұрпақтары ата-бабаларының жолын жалғастырып, қазақ халқының мәдениеті мен тарихын зерттеуге өз үлесін қосуда.
- Қазақтың көптеген ақын-жазушылары Кенесарының ерлігін жырлады. Оның өмір жолы тарихи романдар мен поэмаларға арқау болды. Бұл шығармаларда оның батырлығы мен қайраткерлігі дәріптелді.
- Кенесарының қару-жарағы ерекше болған. Ол көбінесе қылыш пен найза қолданғанымен, заманауи мылтықтар мен зеңбіректерді де пайдаланған. Оның сарбаздары қару-жарақты өздері жасайтын ұстаханалар ұйымдастырған.
- Оның есімі тек Қазақстанда ғана емес, Орта Азия елдерінде де белгілі. Қырғызстан, Өзбекстан және Ресей ғалымдары оның көтерілісін зерттеген. Кенесары туралы шетелдік еңбектер де жарық көрген.
- Қазақстан тарихында Кенесары Қасымұлының тұлғасы ерекше орын алады. Ол тек батыр ғана емес, қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күрескен ұлы қайраткер ретінде бағаланады. Оның есімі әрдайым ел жадында сақталатын болады.
Кенесары Қасымұлы туралы деректер оның қазақ тарихындағы маңызды рөлін көрсетеді. Ол өз халқының тәуелсіздігі үшін күресіп, ұлт бірлігін сақтауға тырысты. Оның есімі мен ерлігі ұрпақтан-ұрпаққа аманат болып қалады. Оның көтерілісі мен саяси қызметі қазақ халқының отаршылдыққа қарсы күресінің символына айналды.
