📋 Мазмұны
Күнделікті өмірде адам ағзасы үшін маңызды заттардың бірі – дәрумендер. Олар тіршіліктің түрлі үдерістеріне қатысып, организмнің дұрыс жұмыс істеуіне тікелей әсер етеді. Алайда кейде денеде осы пайдалы элементтердің жетіспеушілігі байқалады. Мұндай жағдай көптеген жағымсыз белгілермен көрініс тауып, адамның жалпы денсаулығына зиянын тигізуі мүмкін. Осы мақалада дәрумен жетіспеушілігінің мәнін ашып, одан сақтану жолдарын қарастырамыз.
Авитаминоз дегеніміз не?
Авитаминоз – ағзада бір немесе бірнеше дәруменнің мүлдем болмауы немесе өте аз мөлшерде болуы салдарынан туындайтын патологиялық жағдай. Мұндай тапшылық көбінесе ұзақ уақыт бойы дұрыс тамақтанбаған кезде немесе ауру салдарынан пайда болады. Бұл жағдайдың ең жиі кездесетін түрлеріне С, В1, А және D дәрумендерінің жетіспеушілігі жатады.
Дәрумендердің ағзада жетіспеуі түрлі ауруларға себеп болуы мүмкін. Мәселен, С дәрумені жоқ кезде тіс еті қанағыштық, жалпы әлсіздік пен жұқпалы дерттерге бейімділік артады. Ал В1 дәруменінің жетіспеуі жүйке жүйесі қызметінің бұзылуына алып келеді.
Авитаминоздың негізгі белгілері
Бұл дерттің белгілері дәруменнің қайсы жетіспеуіне байланысты өзгеріп отырады. Алайда жалпы симптомдарды төмендегідей сипаттауға болады:
- шаршау мен әлсіздік жиі сезілуі;
- тері мен шаштың жағдайының нашарлауы;
- тәбет төмендеуі немесе дәм сезудің өзгеруі;
- иммунитеттің әлсіреуі және жиі сырқаттану;
- ашуланшақтық пен ұйқысыздық;
- ауыз қуысы мен тілдің қабынуы;
- бұлшықет пен буындарда ауырсыну.
Аталған белгілер ағзада қандай да бір дәрумен жетіспейтінін аңғартады. Ерте анықталған симптомдар асқынудың алдын алуға көмектеседі.
Авитаминоздың пайда болу себептері
Адам ағзасындағы дәрумен тапшылығы кездейсоқ емес, белгілі бір факторлардың әсерінен қалыптасады. Сол себептерді нақтылау арқылы оның алдын алуға болады.
Авитаминоздың жиі кездесетін себептері мыналар:
- Теңгерімсіз немесе біржақты тамақтану.
Фастфуд, тәттілер мен өңделген өнімдерге негізделген мәзірде қажетті дәрумендер жеткіліксіз болады. Жеміс-жидек пен көкөніс аз тұтынылған жағдайда С және А дәрумендерінің тапшылығы байқалуы мүмкін. - Ағзаның сіңіру қабілетінің бұзылуы.
Кейбір аурулар, әсіресе асқазан-ішек жолының созылмалы дерттері пайдалы заттардың сіңуін тежейді. Бұл жағдайда қажетті дәрумендер жеткілікті мөлшерде қабылданса да, олар ағзаға сіңбей қалады. - Жүктілік, лактация және өсу кезеңі.
Мұндай кезде ағзаның дәрумендерге деген сұранысы артады. Егер бұл сұраныс толық қанағаттандырылмаса, тапшылық пайда болады. - Зиянды әдеттер мен дәрі-дәрмектерді ұзақ қолдану.
Темекі тарту, алкоголь пайдалану және кейбір антибиотиктер дәрумендердің сіңуін төмендетеді. Мәселен, темекі С дәруменін жояды, ал кейбір дәрілер В тобының элементтерін ыдыратады.
Осы себептер ағзада дәрумен жетіспеушілігінің туындауына тікелей әсер етеді. Аталған факторлардың алдын алу арқылы денсаулықты сақтап қалуға болады.
Авитаминоздың алдын алу жолдары
Дәрумен жетіспеушілігінің алдын алу – денсаулықты сақтаудың маңызды жолдарының бірі. Ол үшін күнделікті өмірде қарапайым әрі пайдалы әдеттерді ұстану жеткілікті.
Төмендегі шаралар авитаминоздың алдын алуға көмектеседі:
- әртүрлі және табиғи өнімдерден тұратын теңгерімді тамақтану әдетін қалыптастыру;
- көктем және қыс мезгілдерінде дәрумендермен байытылған өнімдерге басымдық беру;
- дәрігердің кеңесімен арнайы дәрумен кешендерін қабылдау;
- таза ауада серуендеу және күн сәулесін жеткілікті мөлшерде қабылдау;
- зиянды әдеттерден бас тарту және ағзаға артық салмақ түсіретін әрекеттерден аулақ болу.
Жоғарыда аталған қарапайым әрекеттер авитаминоздың алдын алуға ықпал етеді. Оларды тұрақты түрде ұстану арқылы көптеген аурудың алдын алуға болады.
Емдеу жолдары мен ұсыныстар
Авитаминоз анықталған жағдайда, оны емдеу нақты жоспар мен тәсілді қажет етеді. Төменде негізгі емдеу әдістері мен ұсыныстар ұсынылған.
Авитаминозбен күресудің негізгі жолдары:
- Диетаны қайта қарау.
Ауруды емдеудің алғашқы қадамы – дұрыс және пайдалы тамақтану. Ас мәзіріне көкөніс, жеміс, дәнді-дақылдар, сүт өнімдері мен етті жеткілікті мөлшерде қосу қажет. - Дәрумен препараттарын қабылдау.
Мамандардың нұсқауымен арнайы дәрумен кешендерін пайдалану ұсынылады. Бұл әдіс әсіресе маусымдық дәрумен жетіспеушілігі кезінде тиімді. - Тексеру және емдеу.
Дәрігер авитаминоздың нақты себебін анықтап, оған сәйкес ем тағайындайды. Кейде бұл үшін қосымша анализдер мен тексерулер қажет болуы мүмкін. - Иммундық жүйені нығайту.
Дене белсенділігі, дұрыс ұйқы мен күйзелістен арылу ағзаның қорғаныс күшін арттырады. Осылайша дәрумендердің дұрыс сіңуіне және жалпы жағдайдың жақсаруына әсер етеді. - Ағзаның ерекшелігін ескеру.
Әр адамның қажеттілігі әртүрлі, сондықтан емдеу тәсілдері де жеке болуы тиіс. Жас, жыныс, өмір салты мен созылмалы аурулар ескеріліп, кешенді ем жүргізіледі.
Бұл ұсыныстар авитаминозбен тиімді күресуге көмектеседі. Оларды дәрігермен ақылдаса отырып жүзеге асырған дұрыс.
Авитаминоз – жиі кездесетін әрі денсаулыққа қауіп төндіретін жағдайлардың бірі. Ағзада дәрумен жетіспеуі уақыт өте келе созылмалы ауруларға алып келуі мүмкін. Сондықтан күнделікті тамақтану мен өмір салтына мән беру – маңызды қадам. Аталған қарапайым кеңестерді күнделікті өмірге енгізу арқылы өзіңізді сергек әрі сау күйде ұстауға болады. Дене саулығы – ұқыптылық пен тұрақты күтімнің нәтижесі екенін ұмытпаған жөн.
