📋 Мазмұны
Жаз мезгілінің аптап ыстығы тек жайсыздық тудырып қоймай, денсаулыққа да елеулі қауіп төндіруі мүмкін. Ағзаның қызып кетуі салдарынан ыстық өту немесе күн соғу жағдайлары жиілей түседі. Бұл екеуінің белгілері ұқсас болғанымен, табиғаты мен даму себептері бір-бірінен айтарлықтай өзгеше. Осы мақалада ыстық өтудің негізгі белгілеріне тоқталып, оны күн соғудан қалай ажыратуға болатынын қарастырамыз.
Ыстық өтудің белгілері
Ағзадағы температураның қалыптан тыс көтерілуі түрлі жағымсыз симптомдармен қатар жүреді. Мұндай кезде дереу әрекет ету – денсаулықты сақтап қалудың басты шарты.
- дене температурасының 39°C-тан жоғары көтерілуі;
- қатты әлсіздік пен бас айналуының пайда болуы;
- жүректің жиі соғуы мен тыныстың тарылуы;
- терлеудің кенеттен тоқтауы немесе керісінше, шектен тыс терлеу;
- құсу немесе жүрек айнудың күшеюі;
- бұлшықеттердің тырысуы, қалтырау немесе есеңгіреу;
- терінің қызарып, құрғап кетуі;
- сананың шатасуы немесе тіпті есінен тану.
Бұл белгілер байқалған жағдайда тез арада көлеңкеге шығу, салқындату және дәрігерлік көмекке жүгіну қажет.
Күн соғудан айырмашылығы
Ыстық өту көбіне жоғары температурадағы ортада ұзақ уақыт болу нәтижесінде дамиды. Ал күн соғу – күн сәулесінің тікелей әсерінен болатын жағдай. Олардың арасында бірнеше нақты айырмашылық бар.
- Ыстық өту кезінде адам тікелей күн астында болмауы мүмкін. Бұл жағдай желдетусіз, ауа алмасуы нашар бөлмелерде де орын алады.
- Күн соғу тек бас пен мойынға тікелей күн сәулесі түскенде пайда болады. Ол көбіне ашық далада ұзақ жүрген кезде байқалады.
- Ыстық өткенде дене температурасы бүкіл денеге әсер етеді, ал күн соққанда көбіне бастың қызуы мен қатты бас ауруы алдыңғы қатарға шығады.
- Ыстық өту кезінде адамның терісі құрғап, ысиды, ал күн соққан адамда тершеңдік сақталуы мүмкін.
- Күн соғу көбінесе сыртқы белгілермен шектеліп, жалпы ағзалық жүйелерге аса әсер етпейді. Ал ыстық өту жағдайында жүрек, жүйке және тыныс алу жүйелері де бұзылады.
- Емдеу тәсілдері ұқсас болғанымен, ыстық өтудің ағзаға әсері ауырлау болады. Сондықтан алғашқы көмек көрсету де шұғыл әрі жүйелі болуы тиіс.
Ыстық өтудің алдын алу жолдары
Аптап күндерде ағзаның артық қызуын болдырмау – көптеген денсаулық мәселелерінің алдын алудың басты шарты. Жай ғана сақтық шаралары арқылы ыстық өтудің қаупін едәуір азайтуға болады.
- ауа температурасы жоғары уақытта далада ұзақ жүрмеу;
- күннің ең ыстық мезгілінде (сағат 11:00–17:00 аралығы) көлеңкеде немесе салқын жерде болу;
- жеңіл, ауа өткізетін ашық түсті киімдер кию;
- міндетті түрде бас киім киіп жүру;
- көп мөлшерде таза су ішу, бірақ бірден көп ішпеу;
- құрамында кофеин немесе алкоголь бар сусындардан бас тарту;
- дененің салқындауын қамтамасыз ету үшін қажет болған жағдайда дымқыл сүлгі немесе салқын душ пайдалану;
- бөлмеде ауа айналымын реттеу, желдету немесе салқындатқыш құралдарды пайдалану;
- ауыр дене еңбегін ыстықта жоспарламау, жаттығуларды таңертең немесе кешке ауыстыру.
Егер адам жоғары температурада жұмыс істеуге мәжбүр болса, үзіліс жасап, жиі демалып тұруы қажет. Ыстық күндерде балалар мен қарт адамдардың жағдайына ерекше көңіл бөлу керек, себебі олардың ағзасы температура өзгерісіне сезімтал келеді.
Жоғары температуралы ортада ағзаға түсер жүктеме артып, терморегуляция процесі бұзылады. Мұндай жағдайда уақытылы әрекет етіп, дұрыс көмек көрсету ғана емес, сонымен қатар алдын алу шараларын сақтау да аса маңызды. Күн соғу мен ыстық өту – жаз мезгілінің жағымсыз салдары болғанымен, олардан сақтану өз қолымызда. Білікті болу – қауіптің алдын алудың ең сенімді жолы. Тәннің саулығы – өмір сапасының негізі екенін ұмытпаған жөн.
