Адамзат тарихында географиялық ашулар дәуірі ерекше орын алады. Бұл кезең бұрын белгісіз құрлықтардың, теңіз жолдарының және халықтардың ашылуымен есте қалды. Көптеген әйгілі саяхатшылар өз өмірін қауіп-қатерге тігіп, әлемнің беймәлім бөліктерін зерттеді. Енді осы тарихи кезеңге қатысты ерекше деректерге назар аударайық.
- Христофор Колумб Үндістанға баратын теңіз жолын іздегенімен, 1492 жылы Америка құрлығын ашқан. Ол жаңа жерді Үндістан деп ойлап, ондағы тұрғындарды үндістер деп атаған.
- Васко да Гама 1498 жылы Африканы айналып өтіп, Еуропадан Үндістанға тікелей теңіз жолын тапқан алғашқы еуропалық болды. Бұл ашылым сауда жолдары мен әлемдік экономиканың дамуына үлкен әсер етті.
- Фернан Магеллан бастаған экспедиция алғаш рет жер шарын айналып өткен. Ол жолда қаза тапқанымен, оның командасы саяхатты 1522 жылы аяқтады.
- Америго Веспуччи Жаңа Әлемнің Азия емес, жеке құрлық екенін дәлелдеген. Осы себепті Америка құрлығы оның құрметіне аталған.
- Колумбтың ашқан жері бірден мойындалмаған және алғашында Испания мен Португалия арасында даулы аймаққа айналған. Тордесильяс келісімі арқылы жаңа ашылған жерлер бөліске түсті.
- Ұлы географиялық ашулардың негізгі себептерінің бірі – Шығыс дәмдеуіштерін тікелей алу ниеті болды. Бұл Еуропадағы саудагерлер мен патшалықтар үшін экономикалық маңызға ие еді.
- Ағылшын теңізшісі Джон Кабот Солтүстік Америка жағалауына жеткен алғашқы еуропалықтардың бірі болды. Ол Ньюфаундленд маңына 1497 жылы табан тіреді.
- Испандық Конкистадорлар Орталық және Оңтүстік Америкада жаңа жерлерді жаулап алып, байырғы өркениеттерді жойды. Олардың қатарында Ацтек пен Инка империялары бар.
- Генрих Теңізші Португалияда теңіз навигациясын дамытқан және көптеген экспедицияларға демеушілік көрсеткен. Ол тікелей саяхат жасамаса да, географиялық ашулардың басталуына ықпал етті.
- Атақты саяхатшы Джеймс Кук Тынық мұхиты аймағын кеңінен зерттеген. Ол Австралия мен Жаңа Зеландияны егжей-тегжейлі картаға түсірді.
- Голландиялықтар Индонезия маңындағы аралдарды ашып, сондағы дәмдеуіш саудасын бақылауға алды. Бұл аймақ кейін Голландияның отары болды.
- Жер шарын айналып шығу үшін Магеллан экспедициясы үш жыл уақыт жұмсады. Бұл саяхат көптеген навигациялық және географиялық жаңалықтардың ашылуына себеп болды.
- Жаңа жерлердің ашылуы байырғы халықтар үшін қасіретті кезеңге айналды. Олар отарлау, аурулар және құлдықтың салдарынан жаппай қырғынға ұшырады.
- Африка жағалауы бойымен жүзу арқылы португалдықтар құл саудасын дамытты. Бұл Еуропа мен Африка арасындағы адам саудасының басталуына жол ашты.
- Испания мен Португалия географиялық ашуларда басты рөл атқарды. Алайда кейінірек Англия, Франция және Нидерланды бұл жарысқа белсенді түрде қосылды.
- Теңізшілер үшін ұзақ сапар кезінде теңіз аурулары, әсіресе құрқұлақ ауруы үлкен қауіп тудырды. Бұл сырқат С дәруменінің жетіспеушілігінен туындайтын.
- Жаңа жерлердің ашылуы картографияның дамуына әсер етті. Еуропада жаңа карталар мен глобустар жасалып, білім көкжиегі кеңейді.
- Ашылған құрлықтар мен аралдарда жаңа өсімдіктер мен жануарлар табылды. Бұл ботаника мен зоология салаларында көптеген жаңалықтарға бастама болды.
- Көптеген саяхатшылар діни миссияны да алға тартты. Олар жергілікті халықтарды христиан дініне тартуға тырысып, миссионерлік жұмыстар жүргізді.
- Кейбір саяхатшылар жаңа жерлерге жетіп, өз есімдерін қалдырды. Мысалы, Тасман теңізі мен Тасмания аралы Абель Тасманның атымен аталған.
Осы мәліметтер Ұлы географиялық ашулардың тек жаңа жерлердің табылуымен шектелмей, жаһандық өзгерістерге жол ашқанын көрсетеді. Бұл тарихи кезең сауда, мәдениет, ғылым мен саясатқа түбегейлі ықпал етті. Әлем картасы өзгеріп, өркениеттер тоғысып, жаңа дүниетаным қалыптасты. Адамзат тарихындағы ең елеулі бетбұрыстардың бірі ретінде бұл дәуір мәңгілікке есте қалды.
