Тараз – Қазақстандағы ең көне қалалардың бірі, оның тарихы тереңге бойлап, Ұлы Жібек жолының бойындағы маңызды орталықтардың бірі ретінде белгілі. Бұл қалада ғасырлар бойы түрлі өркениеттер тоғысқан, мәдениет пен сауданың дамуына жол ашқан. Тараз туралы көпшілікке белгілі деректерден бөлек, көптеген ерекше мәліметтер бар. Төмендегі тізімде сол бірегей, тарихи және мәдени тұрғыдан маңызды фактілермен таныса аласыз.
- Тараз қаласының жасы екі мың жылдан асады және ол Қазақстан аумағындағы ең көне қалалардың бірі болып саналады. 2001 жылы Тараздың 2000 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО деңгейінде атап өтілген.
- Қала ежелгі замандарда «Талас» деп аталған және ортағасырлық араб, парсы, қытай деректерінде жиі кездеседі. Бұл атау Талас өзенінің бойында орналасқандығымен байланысты шыққан.
- Тараз Ұлы Жібек жолының бойында орналасқандықтан, ол ерте кезеңдерде халықаралық сауда мен мәдени алмасудың орталығы болған. Қалада түрлі елдердің көпестері мен қолөнершілері тоқтап, сауда жасаған.
- Қаланың маңында орналасқан Айша бибі кесенесі – Қазақстандағы ең көрнекті сәулет ескерткіштерінің бірі. Бұл кесене ХІІ ғасырда салынған және ерекше терракоталық өрнектерімен танымал.
- Айша бибі кесенесі ЮНЕСКО-ның алдын ала мұралар тізіміне енгізілген. Ол қазақ даласындағы махаббат пен адалдықтың символы ретінде кеңінен танылған.
- Қаладағы тағы бір ерекше тарихи нысан – Бабаджа хатун кесенесі. Бұл ескерткіш Айша бибі кесенесінің жанында орналасқан және сәулеттік тұрғыдан соған ұқсас стильде салынған.
- Таразда VI–XII ғасырларға жататын көптеген көне қалашықтар мен археологиялық ескерткіштер бар. Олардың ішінде Төрткүл, Ақыртас және Қаракемер сияқты маңызды орындар кеңінен зерттелуде.
- Ақыртас кешені туралы деректер Х ғасырдағы араб ғалымдарының жазбаларында кездеседі. Бұл күрделі құрылыс жүйесі нақты не үшін салынғаны әлі күнге дейін жұмбақ күйінде қалып отыр.
- Таразда ежелгі түркі дәуіріне тиесілі жазулар мен заттай мұралар жиі табылып отырады. Бұл ол жердің ерте кезеңдерде-ақ дамыған өркениет орталығы болғанын дәлелдейді.
- Қала орталығында Тараздың ежелгі бөлігін көрсететін арнайы археологиялық парктер ашылған. Бұл жерлерде ашық аспан астындағы музейлер жұмыс істеп, туристерге көне мәдениетті жақыннан таныстыруда.
- Тараз ежелгі заманнан бері қолөнер орталығы ретінде танымал болған. Әсіресе зергерлік бұйымдар мен керамикалық өнімдер аймақтың басты сауда тауарларының бірі болған.
- Қалада тұңғыш рет ислам діні ресми түрде қабылданған өңірлердің бірі саналады. Ислам дінінің таралуы осы аймақтан басталып, басқа өңірлерге әсер еткен.
- Таразда жыл сайын «Тараз – тарихтың темірқазығы» атты халықаралық мәдени фестиваль өткізіледі. Бұл шара қаланың тарихи маңызын насихаттауға және туристер ағынын арттыруға бағытталған.
- Қаланың қазіргі заманғы символдарының бірі – «Көне Тараз» тарихи-мәдени кешені. Бұл кешенде ежелгі ғимараттардың реконструкциялары, мұражайлар мен шеберханалар орналасқан.
- Тараз Қазақстандағы ең көне монша жүйелерінің бірін иеленген. Археологтар қала маңынан Х-XII ғасырларға тиесілі көне хаммамдар ізін тапқан.
Осы мәліметтер Тараз қаласының тарихи тереңдігі мен мәдени маңызын жан-жақты көрсетеді. Қала – тек Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл Орталық Азия үшін де маңызды тарихи орталық болып саналады. Мұндай деректер Тараздың бай мұрасын түсінуге және оны сақтап, дамытуға деген қызығушылықты арттыра түседі. Тараз – өткен мен бүгінді сабақтастырған, болашаққа бағдар беретін киелі мекен.
