Шұбат – қазақ халқының дәстүрлі әрі ежелден келе жатқан сусыны. Ол түйе сүтінен дайындалып, ерекше дәмімен және шипалық қасиеттерімен ерекшеленеді. Бүгінде шұбат тек ұлттық тағам ғана емес, денсаулыққа пайдалы экологиялық өнім ретінде де кең танылып отыр. Төменде шұбат жайлы бұрын көп айтыла бермейтін деректер мен мәліметтер ұсынылған.
- Шұбат түйенің саумал сүтінен ашытылып дайындалады және табиғи жолмен ферменттеледі. Бұл процесс сусынның пайдалы қасиеттерін сақтап қана қоймай, оның сіңімділігін арттырады.
- Бір литр шұбатта адам ағзасына қажетті дәрумендердің басым бөлігі кездеседі. Оның құрамында A, B1, B2, C, D және E дәрумендері молынан бар.
- Шұбатта ақуыз мөлшері сиыр сүтіне қарағанда екі есеге жуық көп болады. Бұл бұлшық ет пен тіндердің қалпына келуіне оң әсер етеді.
- Бұл сусын ішек микрофлорасын қалпына келтіруге көмектеседі, әсіресе антибиотик қабылдағаннан кейін ағзаға пайдалы. Онда табиғи пробиотиктер көптеп кездеседі.
- Шұбаттың құрамындағы кальций мен фосфор сүйек жүйесін нығайтуға көмектеседі. Осы себепті ол балалар мен егде жастағылар үшін де өте пайдалы өнім болып есептеледі.
- Сусын адамның иммундық жүйесін күшейтіп, түрлі вирустық және инфекциялық ауруларға қарсы тұру қабілетін арттырады. Көне заманда шұбатты емдік мақсатта кеңінен қолданған.
- Ежелгі көшпелі қазақтар жазғы уақытта шұбатты салқындатып ішіп, ағзаны сусызданудан қорғайтын сусын ретінде пайдаланған. Ол шөлді жақсы басып, сергектік сыйлаған.
- Шұбатты үнемі тұтыну бауыр мен асқазан-ішек жолдарының жұмысын жақсартады. Бұл сусынның шипалық күші қазіргі медицинада да зерттеліп жатыр.
- Шұбат ашытылған соң бірнеше сағат ішінде тұтынуға жарамды болады, бірақ ол бір аптаға дейін бұзылмай сақталады. Дұрыс сақталған жағдайда оның дәмі мен сапасы ұзақ уақытқа дейін өзгермейді.
- Бұл өнім экологиялық тұрғыдан таза саналады, өйткені түйе сүті табиғи ортада, ешқандай химиялық өңдеусіз алынады. Мұндай тазалық оны шетелде де сұранысқа ие етуде.
- Қазіргі таңда шұбат экспортқа шығарылып, Еуропа мен Азияның бірқатар елдерінде танымал бола бастады. Қазақстан шұбат өндіру көлемі бойынша Орталық Азияда көш бастап келеді.
- Шұбаттан түрлі тағамдар мен өнімдер жасауға болады, мысалы, шұбат негізінде дайындалатын ірімшік немесе құрғақ ұнтақ түріндегі сусын. Бұл өнімдер ұзақ мерзімге сақтауға да жарамды.
- Бір түйе күніне 5–10 литрге дейін сүт береді, бұл сүттен алынатын шұбат мөлшері де мол болады. Алайда, бұл малдың күтімі мен азығына тікелей байланысты.
- Түйе сүті және одан жасалатын шұбат аллергиялық реакция тудыру ықтималдығы өте төмен өнім болып саналады. Сондықтан ол аллергиясы бар адамдарға жиі ұсынылады.
- Қазақтың кейбір аймақтарында шұбатты киелі сусын ретінде қабылдап, арнайы қонақтарға ұсынатын салт бар. Бұл оның әлеуметтік және мәдени маңызын көрсетеді.
- Шұбат – ашыту кезінде спирттік ашу процесінен өтпейтін өнім. Сол себепті оны балалар мен діни талаптарды ұстанатын адамдар да еркін тұтына алады.
- Бұл сусынды тұтыну адамның жұмысқа деген қабілетін арттырып, шаршауды басады. Ол әсіресе ауыр еңбекпен айналысатын адамдар арасында жоғары бағаланады.
- Шұбаттың энергетикалық құндылығы сиыр сүтіне қарағанда әлдеқайда жоғары. Бұл оны күш-қуат көзі ретінде пайдалануға мүмкіндік береді.
- Емдік шипасы жоғары болғандықтан, шұбат туберкулез, гастрит, анемия сияқты дерттерге қарсы қолданылған. Бұған қатысты халық медицинасында нақты мысалдар бар.
- Кейбір зерттеулерге сәйкес, шұбат жүйке жүйесінің жұмысына оң әсер етіп, күйзелісті азайтуға көмектеседі. Табиғи өнім ретінде ол адамға эмоционалдық тұрақтылық береді.
Осы мәліметтер шұбаттың тек ұлттық тағам ғана емес, денсаулыққа пайдасы зор табиғи сусын екенін дәлелдейді. Дәстүрлі сусын туралы бұл деректер оның құндылығын терең түсінуге жол ашады. Шұбат – ұлттың өткенінен жеткен асыл мұра әрі болашаққа берілетін аманат. Осындай өнімдерді ұлықтау – мәдениет пен денсаулықты қатар дәріптеу деген сөз.
