Қазыбек би – қазақ халқының тарихындағы көрнекті тұлға, әділ би, шешен және мемлекет қайраткері. Оның даналығы мен әділдігі ел бірлігін сақтауда, қазақ даласының бейбітшілігін қамтамасыз етуде үлкен рөл атқарды. Ол тек билік жүргізіп қана қоймай, өзінің өткір сөздері арқылы халыққа бағыт-бағдар беріп, әділеттілікті ту еткен. Төменде Қазыбек бидің ең танымал нақыл сөздері берілген.
«Біз қазақ деген мал баққан елміз, бірақ ешкімге соқтықпай жай жатқан елміз. Досымызды сақтай білген елміз, дәм-тұзды ақтай білген елміз. Дұшпанға қатал, досқа адал елміз!»
– Қазыбек би.
Қазақ халқы қонақжай, бейбітшілікті сүйетін ұлт. Алайда, бұл оның осалдығын білдірмейді. Қазақ еліне дұшпандық ниетпен келгендерге қарсы қайсарлық пен батылдық таныту – әр азаматтың міндеті.
«Біз – намысты елміз, еркіндікті аңсаған елміз. Елімізден айырылсақ, бәрінен айырыламыз!»
– Қазыбек би.
Бостандық – халықтың ең асыл құндылығы. Оны қорғау – әрбір азаматтың парызы. Егер ел тәуелсіздігінен айырылса, онда оның мәдениеті де, болашағы да жоғалады.
«Алтын ұяң – отаның қымбат, туып өскен елің қымбат, кіндік кескен жерің қымбат.»
– Қазыбек би.
Адам үшін ең қасиетті орын – туған жері мен Отаны. Туған елін сүйіп, оны көркейтуге үлес қосу – әрбір азаматтың парызы. Өз елінің қадірін білген адам ғана нағыз бақытты.
«Хан әділ болмай, қарашасы тыныш болмайды.»
– Қазыбек би.
Ел басқарған адам ең алдымен әділ болуы керек. Әділетсіз билік халықтың наразылығын тудырады, ал әділ хан елдің берекесін сақтайды. Тек шынайы әділет болғанда ғана мемлекет өркендейді.
«Елдің бағын ашатын да – ер, сорын шашатын да – ер.»
– Қазыбек би.
Халықтың тағдыры оның басшыларымен тығыз байланысты. Егер ел басында білімді, адал, елжанды азамат тұрса, мемлекет гүлденеді. Ал егер билікке әділетсіз, ашкөз адамдар келсе, халық азап шегеді.
«Би бол, бірақ бір елге ғана билік айтпа, әділ бол, бірақ өзіңе ғана тарта сөйлеме.»
– Қазыбек би.
Нағыз билік халықтың сенімі мен әділдігінің арқасында орнайды. Шынайы әділетті билеуші өз мүддесін емес, халықтың игілігін ойлайды. Жақсы басшы әрдайым барлық тараптың мүддесін ескеруі керек.
«Жақсы сөз – жарым ырыс.»
– Қазыбек би.
Сөздің қуаты – оның шын жүректен шығуында. Жақсы сөз айтып, айналаңа ізгілік тарату – үлкен сауап. Өмірде әрбір сөздің салмағын түсініп, дұрыс қолдану қажет.
«Кімнен кім жаман? Тәккаппарлықтан асқан жаман жоқ!»
– Қазыбек би.
Адамның ең үлкен жауы – өз менмендігі мен тәккаппарлығы. Кішіпейіл, қарапайым болу – адамгершіліктің белгісі. Тәккаппар адамды ешкім құрметтемейді, ал қарапайым жан әрқашан сыйлы болады.
«Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекер мал шашпақ – бес дұшпаның білсеңіз.»
– Қазыбек би.
Бұл қасиеттер адамды аздырады, оның өміріне кедергі келтіреді. Өсек таратқан адам сенімнен айырылады, өтірікші адам сыйластықтан құлайды. Ал еріншектік пен ысырапшылдық адамның кедейленуіне әкеледі.
«Тату елге тыныштық пен береке қонады.»
– Қазыбек би.
Бірлігі жарасқан халық қашан да мықты. Ішкі алауыздық елді әлсіретеді, ал татулық мемлекетке қуат береді. Елдің болашағы – бірлігінде.
Қазыбек бидің сөздері – қазақ халқының рухани мұрасы, әділет пен даналықтың үлгісі. Оның ойлары әрқашан өзектілігін жоғалтпай, кейінгі ұрпаққа бағыт-бағдар бола береді. Ол айтқан әділет, бірлік, адалдық сияқты ұстанымдар – қоғам дамуының негізі болып қала береді.
