Қасиетті кітаптар – адамзат өркениетінің рухани дамуына зор ықпал еткен маңызды мұралар. Олар діни сенімнің негізі ғана емес, сонымен бірге мәдениет, мораль, заң және өнер салаларына әсер еткен терең туындылар болып табылады. Әрбір қасиетті кітаптың өзіне тән құрылымы, тарихы және ерекше ерекшеліктері бар. Төменде ұсынылған ерекше деректер олардың мәні мен ерекшелігін тереңірек тануға көмектеседі.
- Құран Кәрім – мұсылмандардың қасиетті кітабы, ол пайғамбар Мұхаммедке 23 жыл бойы Жебірейіл періште арқылы түскен. Құранның тілі арабша және ол Мекке мен Мәдинада түскен сүрелерден тұрады.
- Құранда 114 сүре мен 6000-нан астам аят бар. Ең ұзын сүре – Бақара сүресі, ең қысқа сүре – Кәусар сүресі болып саналады.
- Құранда ғылыммен, жаратылыс заңдарымен, адамгершілікпен және қоғаммен байланысты көптеген тақырыптар қамтылған. Бұл оны діни ғана емес, философиялық еңбекке де айналдырады.
- Мұсылмандар Құранды жатқа білетін адамдарды хафиз деп атайды. Кейбір хафиздер бүкіл Құранды 6-7 жасында-ақ толықтай жаттап алады.
- Інжіл христиандар үшін ең маңызды қасиетті жазба болып табылады. Ол екі бөлімнен – Көне өсиет пен Жаңа өсиеттен тұрады.
- Көне өсиет негізінен еврей халқының тарихын, пайғамбарлар өмірін және заңдарын қамтиды. Жаңа өсиет Иса пайғамбардың өмірі мен оның ілімін баяндайды.
- Інжіл әлемдегі ең көп таралған кітаптардың бірі болып есептеледі. Ол 3000-нан астам тілге аударылған және миллиардтаған данамен басылып шыққан.
- Христиан дәстүрінде Інжілді оқу мен түсіндіру ерекше маңызға ие. Оны оқу шіркеу рәсімдерінің негізгі бөлігі саналады.
- Таурат – иудаизм дінінің негізін құрайтын қасиетті жазбалардың бірі. Ол Мұса пайғамбар арқылы түскен бес кітаптан тұрады.
- Тауратта әлемнің жаратылуы, адамзаттың бастапқы тарихы және еврей халқының рухани жолы сипатталған. Бұл жазбалар заң, әдеп және сенім жүйесін қамтиды.
- Буддизм дінінде бірнеше қасиетті жазбалар бар, олардың ең маңыздыларының бірі – Типитака. Бұл кітаптар Будданың сөздері мен монахтардың өмір салтын сипаттайды.
- Типитака үш бөлімнен тұрады: Винайя-питака (монастырлық тәртіп), Сутта-питака (Будданың уағыздары) және Абхидхамма-питака (философиялық түсіндірулер). Олар буддистер үшін этикалық және рухани нұсқаулық ретінде қызмет етеді.
- Будда ілімі көбіне ауызша түрде таралған, кейіннен жазбаша нұсқасы паль тілінде сақталған. Бұл жазбалар бір ғасырдан астам уақыт бойы ауыздан-ауызға беріліп отырған.
- Индуизм дінінің қасиетті кітаптарының бірі – Ведалар. Олар адамзаттың ең көне діни мәтіндері қатарына жатады.
- Ведалар төрт негізгі бөлімнен тұрады: Ригведа, Самаведа, Яджурведа және Атхарваведа. Әрқайсысы өз мазмұны мен құрылымы арқылы ерекше орын алады.
- Ведаларда ән, дұға, құрбандық рәсімдері және ғарыштың құрылысы туралы түсініктер қамтылған. Бұл мәтіндер рухани даму мен ішкі тазалыққа үлкен мән береді.
- Ведалық мәтіндер ұзақ уақыт бойы жатқа айтылып, ұрпақтан ұрпаққа жеткізіліп отырған. Кейбір веда жаттаушылар бірнеше сағат бойы үзіліссіз мәтін оқи алады.
- Зороастризм дінінің қасиетті кітабы – Авеста деп аталады. Онда Заратуштра пайғамбардың ілімдері мен дұғалары жинақталған.
- Авестада ізгілік пен зұлымдықтың мәңгілік күресі сипатталады. Бұл кітап зороастризм дініндегі моральдық қағидаларды түсіндіреді.
- Қасиетті кітаптарда жазылған мәтіндер әдетте өлең жолдарымен немесе ырғақты прозамен беріледі. Бұл оларды есте сақтауды жеңілдетіп, ауызша таралуын қамтамасыз еткен.
- Көптеген діндерде қасиетті мәтіндер тек діни қызметкерлердің ғана емес, қарапайым халықтың да күнделікті өмірінде маңызды орын алады. Олар отбасылық рәсімдерде, мерекелерде және дұға ету кезінде жиі оқылады.
- Қасиетті кітаптардың түпнұсқалары көбіне арнайы сақталған. Кейбірі әлемдік музейлерде немесе діни орталықтарда ерекше қорғаумен ұсталады.
- Көптеген қасиетті мәтіндер бүгінде сандық форматта қолжетімді. Бұл оларды бүкіл әлем оқырмандарына танытуға мүмкіндік береді.
- Қасиетті кітаптардың аудармасы – үлкен жауапкершілік жүктейтін күрделі жұмыс. Түпнұсқаның мағынасын бұзбай, жаңа тілге дәл жеткізу – маманданған аудармашылардың кәсіби шеберлігін талап етеді.
- Әртүрлі діндерде қасиетті жазбаларды оқу алдында арнайы тазалық рәсімдері орындалады. Мысалы, кей мұсылман қауымдарында Құранды дәретсіз оқуға болмайды.
- Қасиетті кітаптар тек діндар адамдар үшін емес, философтар, әдебиетшілер және тарихшылар үшін де құнды дерек көзі болып табылады. Олардың мазмұны адамзаттың рухани, мәдени және әлеуметтік дамуын түсінуге көмектеседі.
- Қасиетті мәтіндердің стилі мен тілі көбінесе поэтикалық сипатта болады. Бұл оларды терең әрі көркем туындыға айналдырады.
- Әлемнің әртүрлі елдерінде қасиетті кітаптарға арналған арнайы оқу мектептері мен курстары жұмыс істейді. Бұл оқу орындары олардың мазмұнын терең түсінуге мүмкіндік береді.
- Қасиетті кітаптардың мазмұны ғасырлар бойы өзгермей сақталған деп есептеледі. Бұл олардың киелі мәртебесін одан әрі нығайтады.
- Діндер тарихында қасиетті жазбаларды қорғау үшін жанын қиған адамдар да болған. Бұл олардың рухани құндылығы қаншалықты жоғары екенін білдіреді.
Осы мазмұнды мәліметтер қасиетті кітаптардың әр халықтың рухани болмысында алатын орнын айқындай түседі. Олар тек сенімнің негізі емес, сонымен қатар адамзаттың ортақ мәдени қазынасына айналған. Қасиетті кітаптарды танып-білу – рухани өсу мен тарихи сананы тереңдетудің маңызды жолы. Мұндай мұраларды құрметтеу – өткен мен бүгінді жалғайтын рухани көпір салу деген сөз.
