Қазақстанның орталығында орналасқан Қарағанды қаласы – бай тарихы мен өндірістік маңызымен ерекшеленетін өңір. Бұл қала кеншілер еңбегімен танылған, әрі мәдениеті мен ғылымы да қатар дамыған орталық саналады. Қарағанды атауының шығу тегі де, географиясы мен тарихи оқиғаларға қатысы да ерекше қызығушылық тудырады. Төменде осы қала жайлы бұрын естімеген маңызды деректер ұсынылады.
- Қарағанды қаласының атауы «қараған» өсімдігіне байланысты қойылған. Бұл бұтақ тәрізді өсімдік аймақтың далалық жерлерінде көптеп кездеседі. Осыған орай, жергілікті халық бұл аумақты Қарағанды деп атай бастаған.
- Қала ресми түрде 1934 жылы құрылды. Сол кезеңнен бастап көмір өндірісі негізгі салаға айналды. Қарағанды көмірімен бүкіл Кеңес Одағы жабдықталған кезеңдер де болған.
- Қарағанды Қазақстандағы төртінші ірі қала болып есептеледі. Халық саны 500 мыңға жуықтаған. Ол елдің өндірістік, ғылыми және мәдени орталықтарының бірі ретінде маңызды рөл атқарады.
- Қарағанды – Қазақстанның географиялық орталығына өте жақын орналасқан. Бұл ерекшелік логистика мен көлік жүйесі үшін ыңғайлы жағдай туғызады. Қала арқылы республикалық маңызы бар жолдар өтеді.
- XX ғасырдың алғашқы жартысында Қарағандыда ГУЛАГ жүйесінің бөлімшесі – КарЛаг орналасқан. Бұл лагерьде көптеген саяси тұтқындар ұсталған. Қазіргі таңда бұл мекен тарихи ескерткіш ретінде сақталған.
- Қарағанды қаласы – қазақ ғылымының дамуына үлкен үлес қосқан мекен. Мұнда академиктер мен ірі ғалымдар қызмет еткен. Қаланың өзінде бірнеше ғылыми-зерттеу институттары жұмыс істейді.
- Қалада орналасқан Қарағанды мемлекеттік медицина университеті елдегі жетекші оқу орындарының бірі саналады. Бұл университет көптеген дәрігерлер мен ғалымдарды дайындап шығарған. Ол халықаралық деңгейде де танымал.
- Қарағанды – Қазақстандағы алғашқы метро салу жоспарланған қалалардың бірі болған. Бұл жоба жүзеге аспаса да, құрылысқа арналған жобалық құжаттар ұзақ уақыт дайындалған. Алайда қаржылық және экономикалық жағдайлар бұл бастаманы тоқтатты.
- Қалада 1959 жылы ашылған Қарағанды циркі ерекше мәдени нысан болып саналады. Бұл – елдегі алғашқы тұрақты цирк ғимараты. Онда кеңестік дәуірден бері әлемге танымал әртістер өнер көрсеткен.
- Қарағанды облысы Қазақстандағы көмір өндірудің басты орталығы ретінде танылады. Саран, Шахтинск, Абай сияқты моноқалалар да көмір өндірісімен айналысады. Бұл өндіріс аймақтың экономикасының негізін құрайды.
- Қалада «Металлург» және «Шахтёр» сынды тарихи спорт клубтары бар. «Шахтёр» футбол клубы Қазақстан Премьер-Лигасында бірнеше мәрте чемпион атанған. Бұл командалар қала тұрғындары арасында үлкен қолдауға ие.
- Қарағанды өңірінде этностық әртүрлілік айқын көрінеді. Мұнда қазақтармен қатар орыстар, немістер, украиндар, татарлар және басқа ұлт өкілдері өмір сүреді. Бұл аймақтың мәдени байлығын арттырады.
- Қалада орналасқан Ботаникалық бақ – сирек кездесетін өсімдіктерді зерттейтін маңызды орталық. Мұнда мыңдаған түрдегі өсімдіктер өсіріледі. Ол ғылыми-танымдық маңызы бар мекеме саналады.
- Қарағандыда 100-ден астам мектеп, ондаған колледж және жоғары оқу орны бар. Білім саласы айтарлықтай жақсы дамыған. Көптеген ауыл оқушылары Қарағандыда білім алуға ұмтылады.
- Қалада 9 театр мен концерт залдары жұмыс істейді. Олардың ішінде С. Сейфуллин атындағы қазақ драма театры ерекше орын алады. Театр сахнасында ұлттық және әлемдік шығармалар қойылады.
- Қарағанды облысында Байқоңыр ғарыш айлағына жақын орналасқан Жезқазған қаласы да бар. Бұл өңірлер ғарышқа ұшуға дайындық үшін тарихи рөл атқарған. Алғашқы ғарышкерлер дәл осы аумақтарда дайындықтан өткен.
- Қалада көптеген тарихи және мәдени ескерткіштер бар. Олардың қатарында саяси қуғын-сүргін құрбандарына арналған монумент те бар. Бұл ескерткіш өткеннің ауыр беттерін еске салып тұрады.
- Қарағандыда ТМД елдеріндегі ең үлкен мешіттердің бірі – Әнет Баба мешіті орналасқан. Ол сәулетімен және ішкі көркемділігімен ерекшеленеді. Мешіт рухани өмірдің орталығына айналған.
- Қаланың экологиялық жағдайы өндірістік ауқыммен байланысты. Ауаның ластану деңгейі үнемі бақыланып отырады. Қазіргі таңда экологиялық жобалар арқылы бұл мәселені шешуге қадамдар жасалып жатыр.
- Қарағанды – көркем өнердің де орталығы. Мұнда бейнелеу өнерінің көрмелері, суретшілер одағының бөлімшелері жұмыс істейді. Өнерсүйер қауым үшін бұл үлкен мүмкіндік.
Осы мәліметтер Қарағанды қаласының тарихы мен болашағының терең әрі мазмұнды екенін көрсетеді. Әрбір дерек бұл өңірдің ел дамуындағы орны мен маңызын аша түседі. Қарағанды – тек кен өндіру емес, сонымен қатар мәдениет пен ғылым тоғысқан ерекше аймақ. Оны тереңірек таныған сайын, еліміздің әр өңірі секілді даралығы байқалады.
