Адамзат тарихында ерекше орын алатын кезеңдердің бірі – Қайта өрлеу дәуірі. Бұл уақыт ғылым мен өнердің, білім мен философияның шарықтау шегіне жеткен тұсы болды. Орта ғасырлық діни шектеулерден арылып, адам мен табиғатқа деген қызығушылықтың артуы өркениеттің жаңа сатысына жол ашты. Енді осы дәуірге тән тарихи ерекшеліктер мен мәдени өзгерістерге қатысты түрлі қызықты мәліметтерге тоқталайық.
- Қайта өрлеу дәуірі XIV ғасырда Италияда басталды. Ол кейін Еуропаның басқа да елдеріне таралып, бірнеше жүзжылдыққа созылған мәдени және ғылыми төңкеріске айналды.
- Бұл дәуірде антикалық грек және рим өркениеттеріне деген қызығушылық арта түсті. Сол себепті қайта өрлеу заманы «антикалықтың қайта жаңғыруы» ретінде сипатталады.
- Қайта өрлеу дәуірінің негізгі ерекшелігі – гуманизм идеясының қалыптасуы. Бұл бағыт адамның тұлғалық қасиетін, ақыл-ойын, еркіндігін жоғары бағалады.
- Осы кезеңде көптеген жаңа университеттер ашылып, білім беру жүйесі дамыды. Латын тілінен басқа халық тілдерінде де кітаптар шыға бастады.
- Дін мен шіркеудің ықпалы азайып, ғылым мен өнер еркіндікке бет бұрды. Бұл жаңашылдықтар қоғамның санасына үлкен әсер етті.
- Леонардо да Винчи осы дәуірдің символы саналады. Ол әрі суретші, әрі өнертапқыш, әрі ғалым ретінде жан-жақты тұлға болды.
- Микеланджело Қайта өрлеу дәуіріндегі мүсін өнерінің шебері ретінде танылды. Оның «Давид» мүсіні мен Сикстин капелласындағы фрескалары әлемге әйгілі.
- Рафаэль Санти өз заманының ең нәзік суретшілерінің бірі болды. Ол шіркеу қабырғаларын көркем фрескалармен безендіріп, портреттік кескіндеменің дамуына үлес қосты.
- Қайта өрлеу кезеңінде кітап басу өнері кең тарала бастады. Иоганн Гутенберг ойлап тапқан баспа станогы арқылы кітаптар көп тиражбен жарық көрді.
- Астрономия ғылымы қарқынды дамыды. Николай Коперник күн жүйесінің жаңа моделін ұсынып, Жердің емес, Күннің орталықта орналасқанын дәлелдеді.
- Галилео Галилей телескоп жасап, аспанды бақылауға мүмкіндік берді. Ол Юпитердің серіктерін ашып, Коперниктің идеясын нақты дәлелдеді.
- Бұл дәуір медицина саласында да ілгерілеу әкелді. Адам ағзасының құрылымын зерттеген Андреас Везалий алғаш рет нақты анатомиялық кітаптар жазды.
- Саяхаттар мен географиялық ашылулар да осы кезеңде жиі орын алды. Христофор Колумб, Васко да Гама, Фернан Магеллан сынды теңізшілер жаңа құрлықтарды ашты.
- Қайта өрлеу дәуірінде музыка да күрт дамыды. Полифониялық стиль қалыптасып, композиторлар діни ғана емес, зайырлы туындылар да жаза бастады.
- Живописьте перспектива заңдылығы алғаш рет қолданылды. Бұл бейнелеу өнерінде кеңістік пен тереңдік берудің жаңа тәсілдерін әкелді.
- Қайта өрлеу заманы сәулет өнерінде де жаңалықтарға толы болды. Құрылысшылар антикалық стильді қайта жаңғыртып, купол мен бағандарды кеңінен пайдаланды.
- Бұл дәуірде алғашқы зайырлы мектептер пайда болды. Оларда діннен бөлек, математика, география, риторика сияқты пәндер оқытылды.
- Тіл мен әдебиетте де жаңа серпін байқалды. Данте, Петрарка, Боккаччо сынды авторлар итальян тілінде жазып, әдеби тілді дамытуға жол ашты.
- Францияда Франсуа Рабле, Англияда Уильям Шекспир Қайта өрлеу әдебиетінің көрнекті өкілдері ретінде тарихта қалды. Олардың шығармалары адам табиғаты мен қоғам мәселелерін терең суреттеді.
- Қайта өрлеу дәуірі әлеуметтік құрылымға да әсер етті. Феодалдық қатынастар әлсіреп, қалалар мен сауда орталықтарының маңызы артты.
- Еуропа халықтары арасындағы білім деңгейі артты. Бұл жағдай жаңа идеялардың тез таралуына ықпал етті.
- Қайта өрлеу кезінде ғылым мен өнерде әйелдердің де орны айқындала бастады. Атақты ақындар мен меценат әйелдер қоғамдық өмірге белсенді араласты.
- Қайта өрлеу дәуірінің сән үлгілері де ерекше болды. Киімде асыл маталар мен күрделі кестелер сәнге айналды, бұл байлық пен талғамның көрінісі ретінде бағаланды.
- Қайта өрлеу философиясында адамның еркін таңдауы мен жеке шешім қабылдау қабілеті басты назарда болды. Бұл ойлар кейінгі ағартушылық дәуірінің іргетасына айналды.
- Бұл дәуірде алғашқы энциклопедиялық еңбектер жарық көре бастады. Ғалымдар түрлі салаларды біріктіріп, адамзат білімін жүйелеуге тырысты.
- Қайта өрлеу кезеңінде алхимия кеңінен тарады. Көптеген зерттеушілер заттардың табиғатын түсінуге және алтын жасауға ұмтылды.
- Саяси ой-пікірде де өзгерістер байқалды. Никколо Макиавелли «Билеуші» еңбегінде саясатты діни және моральдық түсініктен бөліп қарастырды.
- Қайта өрлеу дәуірінде Еуропа карталары анағұрлым нақты әрі кең ауқымды бола бастады. Географиялық жаңалықтар бұл процесті жеделдетті.
- Бұл кезеңде меценаттық дамыды. Бай саудагерлер мен аристократтар суретшілер мен ғалымдарға қолдау көрсетіп, мәдениеттің дамуына үлес қосты.
- Қайта өрлеу рухы Еуропадан тыс жерлерге де әсер етті. Оның идеялары кейінірек Жаңа Әлем мен Шығыс елдеріне тарала бастады.
Осы деректер Қайта өрлеу дәуірінің тек Еуропа тарихы үшін ғана емес, бүкіл адамзат өркениеті үшін маңызды кезең болғанын айғақтайды. Бұл уақыт ғылым мен өнердің тоғысқан, адамның ақыл-ойы мен еркін ойлауының биігіне жеткен кезі еді. Қайта өрлеу рухы әлі күнге дейін білім мен шығармашылықтың басты шабыт көзі болып отыр. Аталған мәліметтер бұл дәуірдің бай мазмұнын, оның адамзат мәдениетіне қосқан үлесін тереңірек тануға мүмкіндік береді.
