Қазақ тарихында батырлар тек қару ұстап жаумен шайқасқан жауынгер ғана емес, сонымен қатар елдің бірлігі мен рухын сақтаған данагөй тұлғалар болды. Солардың бірі – Қабанбай батыр. Оның жауынгерлік даңқы ғана емес, өсиетке толы қанатты сөздері де халық жадында сақталған. Бұл нақылдар тек өткен заманның ғана емес, бүгінгі күннің де құндылықтарын айқындайды.
«Жауға жалтақтаған елдің ертеңі жоқ!» – Қабанбай батыр.
Бұл сөз батырдың негізгі ұстанымдарының бірі болған. Қабанбай батыр халқына тәуелсіздікті сақтаудың жалғыз жолы – жауға қарсы тұру екенін ескерткен. Егер ел жауға бас иіп, бағынышты өмір сүрсе, оның болашағы жоқ екенін айқын жеткізген.
«Бірлігі жоқ ел босағада жатады, намысы жоқ ер есікте тұрады.» – Қабанбай батыр.
Бұл нақыл елдің бірлігі мен ер адамның намысы ұлттың тірегі екенін білдіреді. Егер халық алауыздыққа түссе, оның жауға қарсы тұруға шамасы жетпейді. Дәл сол сияқты, ер адам өз намысын жоғалтса, ол өз орнын таба алмай, қадірсіз өмір кешеді.
«Қан майданда қайрат көрсетпеген ер – туған жерінің намысын ойламаған қорқақпен тең.» – Қабанбай батыр.
Бұл сөз нағыз батырдың кім екенін айқындайды. Батыр – тек қылыш ұстап, жаумен шайқасушы емес, ол туған жері үшін жанын қиюға дайын адам. Соғыста ерлік көрсете алмаған жан өз елінің намысын қорғаудан да қашады деп есептеген.
«Туған жерді қорғау – ердің парызы, елдің намысын сақтау – батырдың міндеті.» – Қабанбай батыр.
Қабанбай батыр үшін Отанды қорғау – әрбір ер адамның қасиетті парызы еді. Елдің намысын сақтау, жаудан аман алып қалу – тек қол бастаған батырлардың ғана емес, бүкіл халықтың міндеті болатын. Бұл нақыл елдің қорғаушысы батырлар екеніне назар аударады.
«Жауға шегінгенше, жанын беріп, арыңды сақта!» – Қабанбай батыр.
Бұл сөз ер жігіттің ең басты құндылығы – ар екенін көрсетеді. Батыр үшін өлімнен де қорқынышты нәрсе – жауға бас ию, намыстан айырылу. Сондықтан Қабанбай батыр жауға берілгенше, шейіт болуды артық санаған.
«Халықтың үміті – елді қорғайтын ерлерінде, елдің күші – бірлігінде.» – Қабанбай батыр.
Бұл нақыл елдің қорғаны батырлар болса, оның күші мен жеңісінің кілті бірлікте екенін білдіреді. Егер ел ішінде татулық болса, сыртқы жау оған қарсы тұра алмайды. Бірақ халықтың үмітін ақтайтын, елге қорған болатын азаматтар да маңызды рөл атқарады.
«Батырлық – найза ұшында емес, жүректің түбінде.» – Қабанбай батыр.
Нағыз батырлық қару-жарақтың өткірлігімен емес, жүректің қайратымен өлшенеді. Ерлік тек майданда ғана емес, кез келген қиындыққа қарсы тұруда қажет. Бұл сөз батылдық пен қайсарлықтың тек шайқас алаңында емес, өмірдің әр сәтінде маңызды екенін меңзейді.
«Қылышың өткір болғанмен, рухың әлсіз болса, жау алдында қауқарсыз боласың.» – Қабанбай батыр.
Бұл сөз жауынгерлік дағдылар қаншалықты жақсы болғанымен, егер адамның рухы мықты болмаса, оның жеңіске жетуі қиын екенін білдіреді. Жауға қарсы тұру үшін тек қару емес, жан-дүниенің қуаты, сенім мен намыс керек. Батырдың ең басты қаруы – оның қайсар мінезі мен ерік-жігері.
«Ердің ісі – ел үшін, елдің тілегі – ердің жеңісі.» – Қабанбай батыр.
Қабанбай батыр ер адамның ең басты мақсаты – туған жеріне қызмет ету екенін меңзеген. Егер әрбір азамат елі үшін еңбек етсе, ол халықтың үмітін ақтайды. Ал халықтың басты арманы – батырлардың жеңісі мен елдің тыныштығы.
«Тәуекел – батырдың серігі, қорқыныш – ездің досы.» – Қабанбай батыр.
Бұл нақыл адамның мінезіне байланысты тағдырының қалай өрбитінін көрсетеді. Тәуекел еткен адам ғана жеңіске жетеді, ал қорқынышқа бой алдырған жан ешқашан биікке көтеріле алмайды. Батыр үшін ең үлкен қару – сенім мен тәуекел.
Қабанбай батырдың бұл сөздері оның тек қолбасшы ғана емес, терең ойлы қайраткер екенін көрсетеді. Оның нақылдары ерлікке, бірлікке, намысқа және тәуелсіздік үшін күресуге шақырады. Бұл өсиеттер қазақ халқының рухани қазынасы ретінде әрбір ұрпаққа жол көрсетіп келеді. Қабанбай батырдың дана сөздері ешқашан өз маңызын жоғалтпай, ұлттың рухани мұрасы болып қала береді.
