Өлілер күні – көптеген халықтар үшін терең мағынаға ие мерекелердің бірі. Бұл күнде адамдар бақилық болған жақындарын еске алып, олардың рухына тағзым етеді. Әсіресе Мексикада бұл дәстүр ғасырлар бойы ұрпақтан ұрпаққа жалғасып келеді. Келесі мәліметтер арқылы Өлілер күніне қатысты түрлі дәстүрлер мен мәдени ерекшеліктер жайлы кеңірек білуге болады.
- Өлілер күні көбінесе Мексикада 1 және 2 қараша күндері атап өтіледі. Бұл күндерде католик шіркеуіндегі Барлық Әулиелер күні және Барлық Жан дүниелер күнімен сәйкес келеді.
- Мереке ежелгі ацтек, майя және тольтек дәстүрлерімен тығыз байланысты. Бұрынғы халықтар бұл күндері өлілердің рухы жер бетіне оралады деп сенген.
- Өлілер күніне орай арнайы құрбандық үстелі – офренда жасалады. Онда марқұмның суреті, сүйікті тағамдары, гүлдер және шамдар қойылады.
- Гүлдердің ішінен ең танымалы – апельсин түсті календула. Бұл гүл марқұмдардың рухына жол көрсету үшін қойылады.
- Адамдар қабір басына барып, жақындарының сүйікті әндерін айтып, естеліктерімен бөліседі. Бұл – қайғыру емес, қайта өмірді мадақтау мен есте сақтау дәстүрі.
- Қанттан жасалған бас сүйектер – осы мерекенің танымал символдарының бірі. Олар түрлі-түсті глазурьмен безендіріліп, кейде марқұмның атымен жазылады.
- Мексикада бұл күндері көшелер мен үйлер түрлі-түсті декорациялармен безендіріледі. Адамдар беттеріне бас сүйекке ұқсас грим жағып, ұлттық киім киеді.
- Өлілер күні ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енген. Бұл оны дүниежүзілік деңгейде танылған мәдени құндылық ретінде көрсетеді.
- Мерекелік тағамдар қатарында пан-де-муэрто атты тәтті нан ерекше орын алады. Оның бетінде айқасқан сүйек пішініндегі өрнек болады.
- Бұл мереке балалар мен ересектерге бірдей арналған. Бірінші қарашада балаларға арналған «кішкентай өлілер күні» аталып өтсе, екіншісі ересектерге арналған.
- Кейбір аудандарда карнавалдар мен шеру ұйымдастырылады. Адамдар өлім бейнесін күлкі мен өнер арқылы қабылдауға тырысады.
- Бұл мерекеде маска тағу мен бет бояу дәстүрі ерекше мағынаға ие. Олар рухтар әлемі мен тірі адамдар арасындағы шекараны жоюға көмектеседі деп есептеледі.
- Дәстүр бойынша офрендаға тұз қойылады. Ол тазалықтың, қорғаныстың және дененің қайта тірілуінің символы ретінде қолданылады.
- Өлілер күні тек Мексикада ғана емес, Латын Америкасының басқа елдерінде де атап өтіледі. Перу, Гватемала және Боливияда да осыған ұқсас салттар кездеседі.
- Адамдар осы күнге алдын ала дайындалып, қабірлерді тазартып, гүл шоқтарымен безендіреді. Бұл – рухтарға құрмет көрсету мен естеліктерді қайта жаңғырту белгісі.
- Қабір басындағы рәсімдер жиі түнде өтеді. Бұл кезде отбасылар шатыр тігіп, бір түн бойы бірге болып, ән айтып, тамақтанып, марқұмды еске алады.
- Өлілер күні мектептерде де ерекше аталып өтіледі. Балалар офренда жасап, өлілерге арналған өлеңдер мен эсселер жазады.
- Бұл мерекенің мәдениеттегі бейнесі әлемге кинематография арқылы кеңінен таралды. «Коконың құпиясы» секілді фильмдер Өлілер күніне деген қызығушылықты арттырды.
- Мереке кезінде адамдар арнайы костюмдер киіп, қалалық шерулерге қатысады. Бұл арқылы олар өмір мен өлім арасындағы байланысты бейнелейді.
- Дәстүрлі түрде офренда үстеліне судан құйылған ыдыс қойылады. Бұл марқұмның жолдан шаршап келіп, шөлін басуы үшін жасалады.
- Өлілер күні тек көңіл көтеруге бағытталмаған. Ол отбасы құндылықтарын нығайтып, ұрпақтар арасындағы байланысты тереңдетуге мүмкіндік береді.
- Испан отаршылары келгеннен кейін де бұл дәстүр жойылмаған. Керісінше, христиандық элементтермен үйлесіп, бірегей мерекеге айналған.
- Қазіргі таңда Өлілер күні ұлттық бірегейліктің символы ретінде қабылданады. Бұл – халықтың өткенін ұмытпай, рухани байланысын сақтауының көрінісі.
- Атаулы күнде адамдардың бойында қорқыныш емес, қабылдау мен ризашылық сезімі басым болады. Өлім – өмірдің жалғасы ретінде қарастырылады.
- Кейбір мекемелерде осы күні арнайы көрмелер ұйымдастырылады. Онда әртүрлі офрендалар, суреттер мен мәдени мұралар қойылады.
- Жыл сайын мерекеге арналған іс-шаралар ел ішінде ғана емес, шет елдерде де өткізіледі. Бұл дәстүрдің ғаламдық деңгейде тарала бастағанын көрсетеді.
- Өлілер күні – тек өткенге оралу емес, болашаққа үмітпен қарау мерекесі. Ол өмірдің маңызын, уақыттың өткіншілігін және отбасы байланысының мәңгілігін еске салады.
Өлілер күні туралы келтірілген мәліметтер бұл мерекенің тек діни немесе фольклорлық сипатта ғана емес, мәдени, әлеуметтік және рухани мәнге де ие екенін көрсетеді. Ол өлімге деген көзқарасты өзгертеді, оны қорқынышты құбылыс емес, өмірдің табиғи жалғасы ретінде қабылдауға үйретеді. Мұндай дәстүрлер халықтың ішкі дүниесін терең танып-білуге мүмкіндік береді. Осы арқылы әрбір ұлт өз болмысын сақтап, тарихына деген құрметін көрсетеді.
