Мемлекет пен саясат, билік пен адам табиғаты туралы терең ойлар қалдырған Никколо Макиавелли тарихта ең ықпалды саяси философтардың бірі саналады. Оның жазбалары мен нақыл сөздері билікті ұстау мен оны сақтап қалудың тетіктерін ашық сипаттауымен ерекшеленеді. Макиавеллидің сөздерінде реализм, прагматизм және адам психологиясын терең түсіну жатыр. Ол ұнамды болуға емес, тиімді болуға үндейді.
«Мақсат – құралды ақтайды.»
– Никколо Макиавелли.
Бұл пікір Макиавелли философиясының өзегіне айналған. Ол билікті сақтап қалу үшін кей жағдайда қатыгез амалдарға да жүгінуге болатынын негіздейді. Бұл тұжырым жиі сыналса да, шынайы саясаттың айнасы ретінде жиі қолданылады.
«Адамдар бас бостандығынан көрі қауіпсіздікті көбірек қалайды.»
– Никколо Макиавелли.
Ойшыл бұл сөзінде адамдардың шын мәнінде қандай таңдаулар жасайтынын сипаттайды. Қауіпсіздік – адамның ішкі қажеттілігі, сондықтан халық еркіндікке қарағанда тұрақтылық пен қорғанысқа көбірек мән береді. Бұл ой бүгінгі қоғам үшін де өзекті.
«Билеуші – қорқынышты болса, сүйіктіден гөрі қауіпсіз.»
– Никколо Макиавелли.
Макиавеллидің айтуынша, қорқыныш сенімділік пен тәртіп орнатуға көбірек көмектеседі. Сүйіспеншілік пен сенім тұрақсыз, ал үрей – нақты әрекетке түрткі болатын тұрақты сезім. Бұл көзқарас прагматикалық саясаттың үлгісі.
«Адамдар өз еркімен емес, мәжбүрліктен жақсылық жасайды.»
– Никколо Макиавелли.
Бұл пікір адам мінез-құлқының шынайы болмысын сипаттайды. Макиавелли адамдардың табиғаты эгоистік екенін айтып, тәртіп пен заң болмаса, әділетсіздік орнайтынын меңзейді. Бұл – шынайы әлеуметтік бақылаудың негізі.
«Жаңа тәртіп орнату – ең қиын іс.»
– Никколо Макиавелли.
Билеуші немесе реформатор ескі жүйеге қарсы шыққанда, қарсыластары көп болады, ал жаңаны қолдайтындар сенімсіз келеді. Осы себепті жаңашылдық жолы әрқашан қатер мен тұрақсыздыққа толы. Макиавелли бұл арқылы өзгерістердің терең психологиялық және саяси салдарын сипаттайды.
«Адамдар кешірсе де, қорланғанын ұмытпайды.»
– Никколо Макиавелли.
Моральдық тұрғыдан кешіру мүмкін болғанымен, адам жанына түскен жара ізсіз қалмайды. Қорлау мен намысқа тию – билеуші үшін аса қауіпті қадам, себебі ол кек тудырады. Бұл сөз саясаттағы абай болудың маңызын көрсетеді.
«Даналықтың белгісі – болашақты алдын ала болжай білу.»
– Никколо Макиавелли.
Нағыз дана адам – туындауы мүмкін қиындықтарды ертерек көріп, алдын алуға тырысатын адам. Макиавелли саясаткерге болашақты болжай алатындай көкжиек пен ойлау қабілеті қажет екенін ескертеді. Бұл – стратегиялық ойлаудың негізі.
Макиавеллидің нақыл сөздері арқылы біз саясат пен адам болмысының көлеңкелі жағын тереңірек түсінеміз. Оның айтқандары әділдікті емес, шынайылықты басшылыққа алады. Ол билік пен адамның арасындағы күрделі қарым-қатынасты нақты әрі өткір тілмен жеткізді. Макиавеллидің даналығы әлі күнге дейін өзекті және талдауға лайық.
