Наполеон Бонапарт – әлем тарихындағы ең танымал әрі даулы тұлғалардың бірі. Оның әскери дарыны мен саяси реформалары көптеген елдердің тағдырына әсер етті. Көбіміз оны император ретінде білеміз, бірақ оның өмірінде аса қызықты әрі аз айтылатын тұстар да жетерлік. Төмендегі деректер мен мәліметтер Наполеонның болмысын, мінезін және тарихи орнын тереңірек түсінуге көмектеседі.
- Наполеон Корсика аралында дүниеге келген және бастапқыда өзін француз емес, корсикандық ретінде санаған. Ол алғашында Францияға қарсы шыққан саяси қозғалыстарды қолдаған;
- Оның шын есімі Наполеоне ди Буонапарте болған, бірақ Францияда әскери мансап құру үшін есімін французша нұсқаға өзгерткен. Бұл оның бейімделгіштігінің айғағы ретінде қарастырылады;
- Наполеон артиллерия мамандығы бойынша әскери академияны үздік аяқтаған. Бұл салада білімінің тереңдігі оған кейінгі шайқастарда үлкен артықшылық берді;
- Ол қолбасшы ретінде алғаш рет Франция мен Австрия арасындағы шайқастарда көзге түсті. Италия жорығы оның есімін бүкіл Еуропаға танытты;
- Наполеон өз қолымен Египетке де жорық жасаған. Бұл экспедицияда тек әскери емес, ғылыми-зерттеу жұмыстары да қатар жүргізілген;
- Ол Париждегі әйгілі Розетта тасы табылған экспедицияны ұйымдастырған. Бұл тас кейіннен ежелгі мысыр иероглифтерін шешуге жол ашты;
- 1799 жылы билікті төңкеріс арқылы қолға алғаннан кейін өзін бірінші консул деп жариялады. Бұл оқиға Франция тарихында жаңа кезеңнің басталғанын білдірді;
- 1804 жылы Наполеон өзін Франция императоры деп жариялап, тәж кигізу рәсімінде Рим Папасына емес, өзіне өзі тәж кигізген. Бұл оның биліктегі тәуелсіздігін көрсеткен акт болды;
- Ол «Наполеон кодексі» деп аталатын азаматтық құқықтар жүйесін енгізген. Бұл заңдар жүйесі қазіргі көптеген елдердің құқықтық негізіне әсер етті;
- Наполеон күнделікті жұмысын таңғы 5-6-да бастап, түн ортасына дейін тоқтамай еңбек еткен. Ол ұйқыға тәулігіне тек 4-5 сағат қана бөлген;
- Оның бойы жайлы көптеген аңыз тараған. Кей деректерде ол аласа бойлы делінсе де, шын мәнінде ол замандастарының орташа бойымен шамалас болған;
- Наполеон өз әскерімен бірге Ресейге жорық жасаған, бірақ 1812 жылғы қыс пен логистикалық қиындықтар салдарынан бұл жорық сәтсіз аяқталған;
- Ол өмірінің соңында Ұлыбританияға қарсы соғыста жеңіліп, алғашында Эльба аралына жер аударылды. Бірақ ол бұл жерден қашып шығып, билікке уақытша қайта оралған;
- 1815 жылы Ватерлоо шайқасында жеңіліс тауып, екінші рет тұтқынға түскен. Бұл жолы оны Атлант мұхитындағы алыс арал – Әулие Еленаға айдап жіберген;
- Ол өмірінің соңғы жылдарын осы аралда өткізді. Кейбір зерттеушілер оның өліміне табиғи емес себептер себеп болған деп санайды;
- Наполеон жазуды жақсы көрген және өз естеліктерін қалдырған. Бұл жазбалар арқылы оның ішкі жан дүниесін білуге болады;
- Ол ғылым мен білімді жоғары бағалаған. Мысалы, Француз ұлттық банкін құрған және техникалық мектептердің дамуына ықпал еткен;
- Наполеон «менің басты жеңісім – мен қалдырған заңдарым» деген сөзі арқылы әскери жеңістерінен гөрі заңнамаға көбірек мән бергенін көрсеткен;
- Ол император болып тұрған кезінде Еуропаның едәуір бөлігін өз бақылауына алған. Бұл кезең тарихта «Наполеон дәуірі» деп аталады;
- Наполеон әйелдерге қатысты көзқарасында да реформатор болған. Алайда ол әйелдердің саяси құқықтарын шектеп, отбасы мен қоғамдағы дәстүрлі рөлін қолдаған;
- Оның әйелі Жозефинамен қарым-қатынасы күрделі болған. Оны жақсы көрсе де, мұрагері болмаған соң ажырасуға мәжбүр болған;
- Наполеонның ұлы Наполеон II атаққа ие болса да, ешқашан нақты билікке қол жеткізбеген. Ол жас кезінде Австрияда қайтыс болған;
- Кейбір қалалар мен елдерде Наполеонға арналған ескерткіштер мен музейлер әлі де бар. Ол тұлға ретінде әрі мақтан тұтылып, әрі сынға алынатын бейне болып қала береді;
- Француз тарихында Наполеон есімімен байланысты 80 мыңнан астам көшелер, мектептер және мекемелер бар. Бұл оның халық жадындағы терең ізін көрсетеді;
- Наполеон тіпті киім сәніне де әсер еткен. Оның әскери киімі мен стилі сол дәуірде сәнге айналған;
- Ол шахмат ойнауды жақсы көрген және жиі ойнаған. Бұл оның стратегиялық ойлау қабілетін одан әрі шыңдай түскен;
- Оның қолбасшылық тактикалары әлемдік әскери академияларда бүгінгі күнге дейін зерттеліп, үйретіледі. Бұл оның әскери өнердегі шеберлігін дәлелдейді.
Наполеон Бонапарт туралы жинақталған мәліметтер оның біржақты тұлға еместігін дәлелдейді. Ол әрі реформатор, әрі жаулаушы, әрі күрделі мінезді саяси тұлға болған. Оның өмірі мен әрекеттері әлем тарихына орасан зор ықпал етті. Мұндай деректер арқылы біз Наполеонның шынайы бейнесін тереңірек тани аламыз.
