Жердің тарихында тіршілік еткен ең ірі жыртқыштардың бірі – мегалодондар туралы тың деректер адамзатты әлі күнге дейін таңғалдырып келеді. Бұл ежелгі теңіз мақұлықтары туралы ғылыми жаңалықтар мен болжамдар көптеген фильмдер мен аңыздарға арқау болған. Мегалодонның нақты түр сипаты бүгінге дейін толық анықталмаса да, олардың қуаты мен көлемі жайлы мәліметтер кез келген адамды қызықтырары анық. Төменде осы теңіз алыптарының ерекшеліктерін сипаттайтын бірегей фактілер топтастырылған.
- Мегалодон сөзі грек тілінен аударғанда «алып тіс» деген мағына береді. Бұл атау оның орасан зор тістері арқылы қойылған.
- Ғалымдар мегалодондардың ұзындығы шамамен 15–20 метрге дейін жеткен деп есептейді. Кейбір зерттеулер бойынша ең ірі үлгілердің ұзындығы 25 метрден де асқан болуы мүмкін.
- Салмағы 50 тоннадан жоғары болған бұл жыртқыштар киттерді, ірі балықтарды және басқа да теңіз жануарларын аулаған. Олардың шабуылы өте жойқын болғаны туралы іздер табылған сүйектерден байқалады.
- Мегалодонның тісі үшбұрышты, қырлы және 18 сантиметрге дейін жететін өте өткір болып келген. Бір ғана ауыз қуысында бірнеше қатар тіске дейін орналасқан.
- Бұл жыртқыштың шағу күші қазіргі кез келген тірі акуланың көрсеткішінен бірнеше есе жоғары болған. Ғалымдар оның бір шағуы кезінде мыңдаған келі қысым түсіргенін болжайды.
- Мегалодондар шамамен 23 миллион жылдан 3,6 миллион жыл бұрын өмір сүрген. Олар кайнозой эрасындағы неоген кезеңінде мекен еткен.
- Қазіргі акулалармен салыстырғанда мегалодондардың қаңқасы негізінен шеміршектен тұрған. Сондықтан олардың қазба қалдықтары сирек кездеседі.
- Ең жиі табылатын мегалодон қалдығы – тістері. Бұл тістер әлемнің түрлі бөліктерінен табылып, мұражайларда сақтаулы тұр.
- Мегалодон тістері геологтар үшін пайдалы уақыттық маркер болып есептеледі. Олар қабаттардың жасын анықтауға сеп болған.
- Бұл жыртқыштың тіршілік еткен аумағы өте кең болған. Ол барлық мұхиттарда жүзген, әсіресе жылы тропиктік және субтропиктік аймақтарда көп кездескен.
- Ғалымдардың пікірі бойынша мегалодондар жекелеген дарақ ретінде емес, топпен өмір сүрген. Бұл оларды аса қауіпті жыртқышқа айналдырған.
- Мегалодондардың жойылуына теңіз температурасының өзгеруі мен қорек базасының азаюы әсер еткен болуы мүмкін. Сондай-ақ жаңа бәсекелес түрлердің пайда болуы да ықпал еткен.
- Олардың жойылып кеткеніне қарамастан, мегалодон туралы аңыздар мен алып-қашпа әңгімелер әлі күнге дейін көптеп кездеседі. Кейбір адамдар олар терең мұхит түбінде әлі тірі болуы мүмкін деп санайды.
- Мегалодон жайлы ғылыми деректер мен кинофильмдер арасында айырмашылық көп. Мысалы, фильмдерде ол заманауи акулалармен салыстырғанда екі есе үлкен етіп бейнеленеді.
- 1843 жылы алғашқы мегалодон тісі ресми түрде сипатталып, бұл түрге атау берілді. Сол кезден бастап бұл жыртқышқа деген қызығушылық арта түсті.
- Жақсы сақталған мегалодон тістері антиквариат нарығында қымбат бағаланады. Кейбір үлгілер ондаған мың долларға сатылады.
- Бұл жыртқыш өзінің алып көлеміне қарамастан, өте шапшаң жүзген. Денесінің ағыспен тиімді қозғалуына арналған формасы оған жоғары жылдамдықпен жүзіп, құрбандарын қуып жетуге мүмкіндік берген.
- Мегалодондардың қаңқасының толық жинағы әлі күнге дейін табылған жоқ. Ғалымдар оларды әртүрлі аймақтарда табылған бөліктерден біріктіріп модельдейді.
- Қазіргі ақ акула мегалодонның ең жақын туысы емес. Дегенмен бұл екі түрдің сыртқы ұқсастықтары көп.
- Кейбір ғалымдар мегалодондардың жойылуына планктондардың құлдырауы себеп болды деп санайды. Себебі ол тікелей олардың азығымен қоректенетін киттердің санын азайтқан.
- Мегалодон тістері кейде балалардың сүт тісімен бірдей тәртіппен түсіп, қайта өскен. Бұл олардың өмір бойы өз тістерін жаңартуға бейім болғанын көрсетеді.
- Олардың тістері мен жақ құрылымы қазба түрінде теңіз жағалауларынан ғана емес, құрлықтық аңғарлардан да табылған. Бұл ежелгі теңіздердің қазіргі жерлерді жауып жатқанына дәлел.
- Кейбір теңіз мұражайларында мегалодон жақ сүйегі негізінде жасалған толық өлшемдегі модельдер қойылған. Бұл көрмелер келушілердің ерекше қызығушылығын тудырады.
- Мегалодон жайлы қызығушылық тек биология мен палеонтологияда ғана емес, поп-мәдениетте де байқалады. Олар комикстер, деректі фильмдер мен көркем туындыларда жиі бейнеленеді.
- Жойылып кеткеніне қарамастан, мегалодон – адамзат үшін ең құпия әрі әсерлі теңіз жыртқыштарының бірі болып қала бермек. Ол табиғаттың керемет эволюциялық мысалы ретінде зерттеушілердің назарын үнемі өзіне аударады.
Мегалодондар туралы келтірілген мәліметтер бұл жыртқыштың қандай ауқымды әрі әсерлі болғанын дәлелдейді. Қазіргі таңда олардың өмір салты мен тіршілік ортасын зерделеу ғылым үшін ерекше қызығушылық тудырып отыр. Осындай деректер ежелгі мұхиттардың экожүйесі мен эволюциясы жайлы тың түсінік береді. Мегалодон – тек алып акула ғана емес, Жер тарихының терең бір бөлшегі.
