📋 Мазмұны
Жаз мезгілінде күннің астында ұзақ уақыт болу адам денсаулығына айтарлықтай әсер етуі мүмкін. Әсіресе, күннің тікелей сәулесі бастың қатты қызып кетуіне алып келсе, күн соғу қаупі жоғарылайды. Бұл жағдай ағзадағы жылу реттеу процесін бұзып, жүрек соғысы мен тыныс алу жүйесінің қызметіне кері әсер етуі мүмкін. Күн соғудың алғашқы белгілерін дер кезінде танып, тиісті шара қолдану маңызды. Егер көмек уақытылы көрсетілмесе, денсаулыққа ауыр зардап әкелуі мүмкін.
Күн соғудың негізгі белгілері
Күннің астында ұзақ жүрген немесе жоғары температура жағдайында болған адамда белгілі бір белгілер пайда болады. Оларды ерте анықтау қауіпті асқынулардың алдын алуға көмектеседі.
- бас айналу – адамның басы айналып, тепе-теңдік сақтауы қиындайды;
- қатты әлсіздік – бұлшықеттерде күштің азаюы мен жүрек соғысының жиілеуі байқалады;
- терінің қызаруы – дененің беткі қабаты ысып, құрғақ немесе тершең болып көрінеді;
- жүрек айну – адамның асқазаны мазасызданып, кейде құсу байқалады;
- бас ауруы – желке немесе маңдай тұсында қатты ауырсыну сезіледі;
- сананың бұзылуы – адам өз іс-әрекеттерін түсінбей, шатасып, жағдайын дұрыс бағалай алмауы мүмкін;
- дене температурасының көтерілуі – жылу реттеу жүйесінің бұзылуына байланысты дененің ыстығы 40°c-қа дейін жетуі мүмкін.
Бұл белгілер пайда болған кезде адамға тез арада көмек көрсету қажет. Егер шара қолданбаса, жағдай ушығып, есінен тану немесе ауыр асқынуларға алып келуі ықтимал.
Күн соғу кезінде алғашқы көмек көрсету
Күн соққан адамның жағдайын жеңілдету үшін бірқатар әрекеттерді орындау қажет. Дұрыс көмек көрсетілсе, денсаулыққа зиян келтіру қаупі төмендейді.
- Адамды көлеңкеге немесе салқын жерге орналастыру. Оны күн астында қалдырмау керек. Егер мүмкін болса, ғимарат ішіне кіргізу немесе көлеңке түсетін жерге көшіру қажет.
- Киімін жеңілдету. Денедегі ыстықты төмендету үшін киімнің түймелерін ағытып, артық қабаттарын шешкен дұрыс. Бұл ауа айналымын жақсартып, салқындауға көмектеседі.
- Денені салқындату. Суды денеге шашу немесе дымқыл шүберекпен сүрту ұсынылады. Егер мұз немесе суық компресс болса, оны мойын, қолтық астына және білектерге қою тиімді.
- Сұйықтық беру. Адамға салқын су немесе минералды су ішкізу қажет. Бірақ мұздай су беруге болмайды, себебі бұл тамырлардың жиырылуына және қан айналымының бұзылуына әкелуі мүмкін.
- Демалысын қамтамасыз ету. Адамды жатқызып, басын аздап көтеріп, тыныштықта қалдыру керек. Бұл қан айналымын қалыпқа келтіруге және жағдайдың жақсаруына ықпал етеді.
- Дәрігер шақыру. Егер адам есін жоғалтса немесе жағдайы нашарласа, жедел жәрдем шақыру міндетті. Кәсіби медициналық көмек қажет болуы мүмкін.
Уақытылы және дұрыс көрсетілген алғашқы көмек адамның тез қалпына келуіне ықпал етеді. Ауыр жағдайларда медициналық қызметкерлердің араласуы қажет.
Күн соғудың алдын алу жолдары
Күннің астында ұзақ жүрген кезде сақтық шараларын қолдану күн соғудың алдын алуға көмектеседі. Әсіресе, жаз мезгілінде күннің тікелей әсерінен қорғану маңызды.
- жеңіл, ашық түсті киім кию – табиғи матадан тігілген кең киім ыстықтан қорғайды;
- бас киім пайдалану – күн сәулесін азайту үшін қалпақ немесе панама кию қажет;
- сұйықтықты жеткілікті мөлшерде ішу – су тапшылығын болдырмау үшін күніне кемінде 2 литр су тұтынған жөн;
- күннің қатты қызатын уақытында сыртта ұзақ жүрмеу – түскі 11:00-ден 16:00-ге дейін көлеңкеде болған дұрыс;
- физикалық жүктемені азайту – ыстық күндері ауыр жаттығулар мен күшті талап ететін жұмыстарды шектеу ұсынылады;
- денені салқындату – егер ауа райы өте ыстық болса, жиі суға шомылып, денені дымқыл сүлгімен сүрту пайдалы.
Бұл алдын алу шаралары күннің әсерінен туындайтын қауіптерді азайтуға көмектеседі. Әсіресе, егде жастағы адамдар мен балалар үшін күннен қорғану аса маңызды.
Күн соғу – жаз мезгілінде жиі кездесетін қауіпті жағдайлардың бірі. Оның алғашқы белгілерін ерте анықтап, дұрыс көмек көрсету денсаулыққа төнетін қауіптің алдын алуға мүмкіндік береді. Ыстық күндері арнайы сақтық шараларын қолдану арқылы бұл проблеманың пайда болуын болдырмауға болады. Денсаулықты қорғау үшін күннен қорғану әдістерін білу және оларды дұрыс пайдалану қажет.
