Крест жорықтары – Орта ғасырлардағы ең ірі әскери қақтығыстардың бірі. Олар діни, саяси және экономикалық мақсаттарды көздеп, жүздеген жылдарға созылды. Бұл жорықтар Еуропа мен Таяу Шығыс арасындағы қатынастарға үлкен өзгерістер әкелді. Крест жорықтары туралы деректер олардың салдары мен маңызын тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
- Крест жорықтары 1096 жылы басталып, шамамен 200 жылға созылды. Бұл кезеңде Еуропа мен Таяу Шығыста бірнеше әскери науқан жүргізілді;
- Алғашқы крест жорығын ұйымдастыруға Папа Урбан II түрткі болды. Ол христиан әлемін Иерусалимді мұсылмандардан қайтарып алу үшін біріктіруге шақырды;
- Крест жорықтарының ресми мақсаты қасиетті жерлерді христиандық бақылауға қайтару болды. Дегенмен, олар көбінесе саяси ықпал үшін күреске айналды;
- Барлық крест жорықтары бірдей табысты болмады. Кейбір жорықтар сәтсіз аяқталып, крестшілер жеңіліске ұшырады;
- Ең әйгілі жорықтардың бірі – Үшінші крест жорығы. Оған Англия королі Ричард Арыстан жүрек, Франция королі Филипп II және Қасиетті Рим императоры Фридрих I Барбаросса қатысты;
- Крест жорықтары кезінде көптеген жаңа әскери тактикалар қолданылды. Олардың ішінде қамал қоршау әдістері мен далалық шайқас тәсілдері ерекше дамыды;
- Крест жорықтарына тек әскерилер ғана емес, қарапайым шаруалар мен монахтар да қатысты. Кейбір қатысушылар жорықтарды қасиетті парыз деп есептеді;
- 1204 жылғы Төртінші крест жорығы кезінде крестшілер мұсылмандарға қарсы соғысу орнына, Константинопольді тонады. Бұл Византия империясының әлсіреуіне алып келді;
- Крест жорықтары тек Таяу Шығыспен шектелген жоқ. Кейбір жорықтар Солтүстік Африка, Испания және Балтық жағалауларында өтті;
- Бұл науқандардың салдарынан Еуропада рыцарлық ордендер құрылды. Олардың ішіндегі ең белгілілері – Тамплиерлер, Госпитальерлер және Тевтон ордені;
- Крест жорықтары нәтижесінде еуропалықтар Шығыстың ғылымы, медицинасы және мәдениетімен танысты. Бұл кейінгі Қайта өрлеу дәуіріне ықпал етті;
- Көптеген крестшілер қасиетті жерлерге жетпестен қаза тапты. Жорықтар кезінде аштық, аурулар және қиын климаттық жағдайлар көптеген сарбаздардың өмірін қиды;
- Мұсылман әлемінің ең әйгілі қолбасшыларының бірі – Салах ад-Дин. Ол крестшілермен бірнеше ірі шайқастар жүргізіп, Иерусалимді қайтарып алды;
- Крест жорықтары сауда жолдарының дамуына да әсер етті. Еуропа мен Таяу Шығыс арасында тауар алмасу күшейді;
- Бұл науқандар дінаралық қатынастарға ұзақ уақыт әсер етті. Көптеген қақтығыстардың негізі осы кезеңде қаланды;
- Балалар крест жорығы деп аталған ерекше оқиға 1212 жылы орын алды. Мыңдаған жасөспірімдер қасиетті жерге сапар шегуге аттанды, бірақ олардың көбі құлдыққа түсіп немесе сапар барысында қаза тапты;
- Кейбір еуропалық қалалар крест жорықтарының арқасында байыды. Венеция, Генуя және Пиза сауда орталықтарына айналды;
- Крестшілер өздері басып алған аймақтарда латын мемлекеттерін құрды. Олардың ішінде Иерусалим корольдігі, Антиохия князьдігі және Триполи графтығы бар;
- Крест жорықтары Еуропа қоғамында маңызды әлеуметтік өзгерістер әкелді. Олар феодалдық жүйенің әлсіреуіне және король билігінің күшеюіне ықпал етті.
Крест жорықтары – тарихтағы ең күрделі және даулы кезеңдердің бірі. Олар тек діни соғыстар ғана емес, сонымен бірге мәдени және экономикалық өзгерістерге де әкелді. Крест жорықтары туралы мәліметтер олардың өркениеттер арасындағы байланыстарға қаншалықты ықпал еткенін көрсетеді. Бұл жорықтардың салдары ғасырлар бойы сезіліп, әлем тарихында өз ізін қалдырды.
