Ғарыш әлемінің тылсым құбылыстарының бірі – кометалар адамзатты ежелден-ақ таңғалдырып келеді. Көне замандарда оларды «құйрықты жұлдыздар» деп атап, аспан әлемінің белгісіз елшілері санаған. Бүгінде ғылым дамып, олардың сырын ашатын көптеген ерекше деректер табылды. Төменде кометалар туралы сіз білмейтін қызықты ақпараттар мен ерекше мәліметтерді ұсынамыз.
- Кометалар негізінен мұз бен шаңның қоспасынан тұратын аспан денелері. Олар Күнге жақындағанда жылудың әсерінен буланып, әйгілі құйрықтарын түзеді.
- Кометаның құйрығы күн сәулесінің әсерінен пайда болады және ол үнемі Күнге қарсы бағытталған күйде болады. Сондықтан комета Күннен алыстаған сайын құйрығы да кішірейе береді.
- Кометалар қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді болып екі түрге бөлінеді. Қысқа мерзімді кометалардың орбиталық айналымы 200 жылдан аз болса, ұзақ мерзімділері мыңдаған жыл бойы Күнді айналып өтеді.
- Ең танымал комета – Галлей кометасы, ол шамамен әрбір 76 жыл сайын Жер маңынан өтеді. Оның келесі көрінуі 2061 жылы болады деп болжанып отыр.
- Кометалар Жердің атмосферасына еніп, жарқырап көрінген кезде метеор деп аталады. Яғни аспанда көрінетін көптеген жұлдыз жауыны осы кометалардың қалдықтарынан тұрады.
- Ғалымдардың пікірінше, кометалардағы су Жердегі судың пайда болуына әсер еткен болуы мүмкін. Яғни миллиардтаған жыл бұрын кометалардың Жерге соқтығысуы мұхиттардың қалыптасуына септігін тигізген.
- Кометалардың ядросы көбіне өте кішкентай, диаметрі бірнеше шақырым ғана болады. Дегенмен олардың құйрығының ұзындығы миллиондаған шақырымға дейін жетуі мүмкін.
- Кейбір кометалар Күнге тым жақын ұшып келіп, күн сәулесінің жоғары температурасы әсерінен толық буланып, жоғалып кетеді. Мұндай кометалар «күнді сипап өтуші» деп аталады.
- 1994 жылы Шумейкер-Леви кометасы Юпитер ғаламшарымен соқтығысып, үлкен жарылыс тудырған. Бұл оқиға адамзат тарихында басқа ғаламшарға соқтығысқан алғашқы комета ретінде белгілі.
- Ғалымдардың есептеулері бойынша, Күн жүйесінде шамамен бір триллионға жуық комета бар. Олардың көпшілігі Күн жүйесінің шетінде орналасқан Оорт бұлтында шоғырланған.
- Ежелгі дәуірде адамдар кометаларды апаттар мен соғыстың белгісі деп түсініп, оларды көргенде қатты үрейленген. Мысалы, Галлей кометасының пайда болуы кейбір елдерде патшалардың тақтан құлауының белгісі ретінде қабылданған.
- Кейбір кометалар Жерден жай көзбен де көрінеді. Мұндай жағдай сирек кездеседі және ол адамдардың қызығушылығын тудыратын ерекше астрономиялық құбылыс саналады.
- Кометалардың құйрығы екі бөліктен – газды құйрықтан және шаңды құйрықтан тұрады. Газды құйрық көкшіл түске ие болса, шаңды құйрық күн сәулесінің әсерімен ақ немесе сары түске боялады.
- Бір комета бірнеше құйрыққа ие болуы мүмкін. Ғарыш аппараттары түсірген суреттерде екі немесе үш құйрықты кометалар да кездескен.
- Кометалардың қозғалыс траекториясы планеталар мен басқа аспан денелерінің гравитациялық күші әсерінен өзгеруі мүмкін. Кейде олар Жерге жақын өтіп, ерекше жарқын болып көрінеді.
Жоғарыда келтірілген деректер кометалардың тек таңғажайып аспан денелері ғана емес, сонымен бірге Күн жүйесінің тарихы мен құрылымы жайлы маңызды ақпарат көзі екенін көрсетеді. Бұл мәліметтер арқылы біз ғарыш әлемінің әлі де зерттелмеген сырлары көп екендігін байқаймыз. Сондықтан болашақта да ғалымдар жаңа кометаларды зерттей отырып, қызықты әрі құнды деректер ашатынына күмән жоқ. Осылайша кометалар адамзаттың аспанға деген қызығушылығын арттырып, жаңа ашылуларға шабыттандырады.
