Ежелгі заманнан жеткен сәулет өнерінің кереметтерінің бірі – Галикарнас мавзолейі әлемнің жеті кереметінің қатарына кіреді. Ол өз дәуірінде керемет сұлулығымен, көлемімен және қайталанбас сәулетімен бүкіл адамзатты таңғалдырған ерекше ескерткіш болған. Бүгінде бұл ғимарат туралы деректер көне тарихтың жұмбақ сырларын ашуға көмектесетін маңызды тарихи мәліметтер саналады. Төменде Галикарнас мавзолейі жайлы ерекше әрі қызықты ақпараттарды ұсынамыз.
- Галикарнас мавзолейі қазіргі Түркияның Бодрум қаласының орнында орналасқан ежелгі Галикарнас қаласында салынған. Бұл қала ежелгі Кария патшалығының астанасы болған.
- Мавзолей Кария патшасы Мавсолдың құрметіне оның әйелі әрі қарындасы Артемисияның бұйрығымен салынған. Құрылыс біздің заманымызға дейінгі 353 жылы басталып, бірнеше жылға созылған.
- Ғимараттың жалпы биіктігі шамамен 45 метрге жеткен, ол үш негізгі бөліктен тұрған. Оның төменгі бөлігінде қабір бөлмесі, ортаңғы бөлігінде бағаналармен көмкерілген галерея, ал жоғарғы бөлігінде Мавсол мен Артемисия бейнеленген күйме орналасқан.
- Мавзолейдің сәулеттік жобасын грек сәулетшілері Сатир мен Пифей жасаған. Сонымен қатар оның құрылысына сол замандағы ең танымал төрт мүсінші – Скопас, Леохар, Тимофей және Бриаксид қатысқан.
- Ғимараттың қабырғалары ақ мәрмәрмен қапталған және олар грек аңыздары мен мифологиясындағы сюжеттер бейнеленген рельефтермен безендірілген. Бұл рельефтер өнер туындысы ретінде жоғары бағаланған.
- «Мавзолей» сөзі Кария патшасы Мавсолдың есімінен шыққан. Кейіннен бұл сөз барлық үлкен қабір ескерткіштеріне ортақ атауға айналды.
- Мавсолдың өлімінен кейін Артемисия екі жыл ғана өмір сүріп, құрылыс аяқталмай тұрып қайтыс болған. Бірақ құрылысты тоқтатпаған жұмысшылар мавзолейді аяқтағанша жұмысын жалғастырған.
- Ғимараттың төбесіндегі төрт ат жегілген күйме, яғни квадрига ерекше танымал болған. Бұл мүсін композициясының кейбір фрагменттері қазіргі таңда Британ музейінде сақтаулы тұр.
- Орта ғасырларда мавзолей жер сілкіністері мен жаугершілік шабуылдардың салдарынан біртіндеп қирап, XVI ғасырға дейін тек қирандылары ғана сақталған. Оның мәрмәр тастары кейін басқа ғимараттардың құрылысына пайдаланылған.
- XV ғасырда Галикарнас жерін иеленген кресшілер мавзолейдің мәрмәр қалдықтарын Бодрум бекінісін тұрғызу үшін пайдаланған. Бүгінде бұл бекініс тарихи ескерткіш ретінде туристердің қызығушылығын туғызып отыр.
- 1852 жылы британдық археолог Чарльз Ньютон мавзолейдің орнынан маңызды тарихи заттарды тапқан. Табылған жәдігерлердің басым бөлігі бүгінде Лондондағы Британ музейінде тұр.
- Галикарнас мавзолейі антикалық әлемдегі ең әдемі әрі сәулетті ғимараттардың бірі болып саналған. Оны көруге келген саяхатшылар бұл ғимаратты мақтанышпен сипаттаған және оның әсемдігіне тәнті болған.
- Мавзолейдің құрылысы бірнеше мәдениеттің – грек, мысыр және шығыс сәулетінің стилін біріктіріп, сол замандағы мәдени алмасудың жарқын үлгісі ретінде саналады.
- 1404 жылы Галикарнасқа келген француз саяхатшысы әрі тарихшысы Жан де ла Рок мавзолейдің ғажайып сұлулығы туралы жазба қалдырған. Ол бұл ғимараттың қалдықтары сол кезде де ерекше әсер қалдырғанын атап өткен.
- 2000 жылдардың басында мавзолейдің орнынан жүргізілген археологиялық зерттеулер кезінде көптеген жаңа деректер мен тарихи жәдігерлер табылды. Бұл жаңалықтар тарихшылардың назарын қайта аударды және мавзолей туралы түсінікті толықтырды.
Жоғарыда келтірілген тарихи фактілер Галикарнас мавзолейінің тек керемет сәулет ескерткіші ғана емес, сонымен қатар ежелгі дәуір мәдениетінің қайталанбас үлгісі екендігін көрсетеді. Бұл деректер адамзат тарихында үлкен маңызға ие жәдігердің уақыт өте келе қалай өзгеріске ұшырағанын баяндайды. Сондықтан Галикарнас мавзолейіне қатысты тарихи мәліметтер әлі де зерттеліп, ашыла түсетіні сөзсіз. Осылайша, бұл керемет ғимараттың тарихтағы орны мен мәні ешқашан жоғалмайды және ол ұрпақтан ұрпаққа жетіп, адамзаттың ортақ мәдени мұрасы болып қала береді.
