Ғаламдағы ең таңғажайып құрылымдардың бірі – галактикалар. Олар миллиардтаған жұлдыздардан, планеталардан, газдар мен қараңғы материядан тұратын алып жүйелер. Әр галактика өзіндік құрылымы мен ерекше қасиеттерімен ерекшеленеді. Төменде галактикалар туралы ең қызықты деректер жинақталған.
- Ғарышта жүз миллиардтаған галактикалар бар. Бұл сан жаңа телескоптар арқылы зерттеу жүргізілген сайын артып келеді.
- Галактикалар әртүрлі пішінде болады. Олар спиральды, эллипстік және ретсіз болып үш негізгі түрге бөлінеді.
- Біздің Күн жүйесі Құс Жолы галактикасында орналасқан. Бұл – алып спиральды галактика, оның құрамында шамамен 200 миллиард жұлдыз бар.
- Құс Жолының диаметрі шамамен 100 000 жарық жылы. Егер жарық секундына 300 000 шақырым жылдамдықпен қозғалса, оның шетіне жету үшін 100 000 жыл қажет.
- Ғаламдағы ең жақын ірі галактика – Андромеда. Ол Құс Жолынан шамамен 2,5 миллион жарық жылы қашықтықта орналасқан.
- Андромеда мен Құс Жолы бір-біріне жақындап келеді. Ғалымдардың болжамынша, бұл екі алып галактика шамамен 4 миллиард жылдан кейін қосылып, жаңа галактика түзеді.
- Галактикалардың арасында ғарыштық бос кеңістіктер бар. Олар бірнеше миллион жарық жылына созылып, ішінде тек сирек таралған газдар мен қараңғы материя ғана болады.
- Әлемдегі ең үлкен галактикалар – алып эллипстік галактикалар. Олардың кейбірі Құс Жолынан жүз есе үлкен және триллиондаған жұлдыздарды қамтиды.
- Ең кішкентай галактикалар ергежейлі галактикалар деп аталады. Олардың құрамында небәрі бірнеше миллион жұлдыз ғана болады.
- Әрбір үлкен галактиканың ортасында алып қара құрдым бар. Құс Жолының орталығында массасы Күннен миллиондаған есе ауыр қара құрдым орналасқан.
- Галактикалар бірігіп, топтар мен шоғырлар түзеді. Мысалы, Құс Жолы Локалды топ деп аталатын галактикалар қауымдастығының құрамында.
- Кейбір галактикалар жарықтың толқын ұзындығында ғана көрінеді. Оларды зерттеу үшін инфрақызыл, рентген және радиотелескоптар пайдаланылады.
- Галактикалардың жасы әртүрлі. Кейбіреулері жаңа қалыптасып жатса, басқалары миллиардтаған жылдар бойы дамып келеді.
- Ғарыштағы ең алыс галактикалар бізге 13 миллиард жарық жылы қашықтықта орналасқан. Бұл оларды бізге әлі ғалам жас болған кезде пайда болған күйінде көруге мүмкіндік береді.
- Квазарлар – өте жарқын галактикалар. Олар ортасында орналасқан алып қара құрдымдардың энергия бөлуінен пайда болады.
- Кейбір галактикалар ерекше пішінге ие. Мысалы, «Жұмырық» галактикасы мен «Көз» галактикасы өздерінің ерекше көрінісімен танымал.
- Кейбір галактикалар өздерінің көршілерін «жұтып» отырады. Бұл процесс миллиондаған жылдарға созылады және жаңа жұлдыз түзілуін тудырады.
- Құс Жолы мен Андромеда өздерінің серіктес ергежейлі галактикаларына ие. Бұл кішігірім галактикалар үлкен галактикалардың гравитациялық әсерімен тартылып тұрады.
- Ғаламның кеңеюі галактикалардың бір-бірінен алыстауына әкелуде. Өте алыс галактикалар бізден жарық жылдамдығына жақын жылдамдықпен алыстап барады.
Галактикалар – ғаламдағы ең күрделі және қызықты құрылымдардың бірі. Олар бізге ғарыштың қалай дамығанын түсінуге мүмкіндік беріп, жұлдыздардың, планеталардың және қара құрдымдардың эволюциясын зерттеуге көмектеседі. Болашақ зерттеулер бұл алып жүйелер туралы жаңа және таңғажайып жаңалықтар ашатыны сөзсіз.
