Циклондар – атмосфералық құбылыстардың ең қуатты түрлерінің бірі. Олар қатты жел, нөсер жаңбыр және теңізде қауіпті толқындар тудыруы мүмкін. Бұл құбылыстар Жердің түрлі бөліктерінде пайда болып, климаттық жағдайларды өзгерте алады. Циклондар туралы деректер олардың пайда болу ерекшеліктері мен табиғаттағы рөлін тереңірек түсінуге мүмкіндік береді.
- Циклондар атмосфералық қысымның төмендеу аймақтарында пайда болады. Бұл құбылыс ауа ағынының орталыққа қарай қозғалып, спираль тәрізді айналуына әкеледі;
- Жердің айналуына байланысты циклондардың бағыты өзгеріп отырады. Солтүстік жарты шарда олар сағат тіліне қарсы, ал оңтүстік жарты шарда сағат тілі бойынша айналады;
- Тропикалық циклондар мұхит бетінің жылы суларының булануы нәтижесінде пайда болады. Олар негізінен экваторға жақын аймақтарда қалыптасады;
- Ең қуатты циклондардың бірі – 1979 жылғы «Тип» тайфуны. Оның диаметрі шамамен 2 200 шақырымға жетіп, тарихтағы ең ірі тропикалық дауылдардың бірі ретінде тіркелген;
- Циклондар желдің жылдамдығына қарай әртүрлі санаттарға бөлінеді. Олардың ішінде ең қауіптісі 5-санаттағы дауылдар болып есептеледі, желдің жылдамдығы сағатына 250 км-ден асады;
- Циклондармен бірге күшті жаңбыр жауады. Көп жағдайда олар су тасқындары мен лай көшкіндерін тудырады;
- Кейбір циклондар бірнеше күнге созылады. Дегенмен кейбір ірі дауылдар бірнеше апта бойы күшін жоймай, құрлыққа жеткенше қозғала алады;
- Құрлыққа жеткен кезде циклондар біртіндеп әлсірейді. Бұл теңіз бетіндегі жылу мен ылғалдың жетіспеуіне байланысты болады;
- Циклондардың көзінде салыстырмалы түрде тыныш ауа райы сақталады. Бұл аймақ «циклон көзі» деп аталады және оның диаметрі ондаған шақырымға жетуі мүмкін;
- Тропикалық циклондардың аттары арнайы халықаралық тізімдерден алынады. Әрбір жаңа дауылға алдын ала белгіленген атаулар беріледі;
- Атлант мұхитының аймағындағы циклондар ураган деп аталады. Ал Тынық мұхитындағы осындай құбылыстар тайфун деп аталады;
- Циклондардың әсерінен миллиондаған адамға қауіп төнуі мүмкін. Сондықтан метеорологтар оларды үнемі бақылап, алдын ала ескерту жүйесін дамытады;
- Суық циклондар көбінесе қоңыржай белдеуде кездеседі. Олар атмосфералық фронттардың түзілуіне әсер етеді;
- Антарктида мен Арктика аймақтарында да циклондар байқалады. Алайда олар тропикалық циклондарға қарағанда әлсіздеу келеді;
- 2005 жылы болған «Катрина» циклоны АҚШ тарихындағы ең қымбат табиғи апаттардың бірі болды. Ол Нью-Орлеан қаласын су астында қалдырып, миллиардтаған доллар шығын әкелді;
- Ғалымдар климаттың өзгеруі циклондардың жиілігі мен күшеюіне әсер етуі мүмкін деп болжайды. Мұхит суларының жылынуы олардың қалыптасу мүмкіндігін арттырады;
- Циклондар тек Жерде ғана емес, басқа ғаламшарларда да байқалады. Мысалы, Юпитердегі Үлкен Қызыл Дақ – бірнеше ғасырлар бойы сақталып келе жатқан алып циклон;
- Кейбір циклондар секундына жүздеген тонна суды аспанға көтере алады. Бұл олардың жаңбыр мөлшерін күрт арттыруына әсер етеді;
- Циклондардың алдын ала болжау мүмкіндіктері жақсарғанымен, олар әлі де табиғаттың ең қауіпті құбылыстарының бірі болып саналады.
Циклондар – табиғаттың ең күрделі және күшті құбылыстарының бірі. Олар Жердің климаттық жағдайларын қалыптастыруда маңызды рөл атқарады, бірақ олардың әсері кейде апатты болуы мүмкін. Циклондар туралы мәліметтер бұл құбылысты тереңірек түсінуге және олардың салдарын азайту жолдарын табуға көмектеседі. Ғалымдар олардың табиғатын зерттеуді жалғастырып, алдын алу шараларын жетілдіруде.
