Байқоңыр – әлемдегі ең танымал ғарыш айлақтарының бірі. Бұл кешен Қазақстан аумағында орналасқанымен, ғарышқа жол ашқан маңызды орын ретінде жаһандық маңызға ие. Кеңес дәуірінен бері ғарыш саласындағы жетістіктердің көпшілігі осы жерден бастау алды. Байқоңыр туралы тың деректер оның ерекшелігі мен тарихи маңызын тереңірек түсінуге көмектеседі.
- Байқоңыр – әлемдегі ең алғашқы және ең ірі ғарыш айлағы. Ол 1955 жылы құрылысы басталып, 1957 жылы пайдалануға берілді. Бұл жерден ұшырылған ғарыштық аппараттар ғаламды зерттеудің жаңа кезеңін бастады.
- 1961 жылы дәл осы жерден адамзат тарихында тұңғыш рет ғарышкер Юрий Гагарин «Восток-1» кемесімен ғарышқа аттанды. Бұл оқиға бүкіл әлем үшін маңызды тарихи кезең болды. Содан бері Байқоңыр ғарыштық зерттеулердің негізгі орталықтарының бірі ретінде танылды.
- Байқоңырдың ауданы 6 717 шаршы шақырымды құрайды. Бұл кейбір мемлекеттердің аумағынан да үлкен. Ғарыш айлағының алып аумағы түрлі ұшу алаңдарын, зертханаларды және инженерлік инфрақұрылымды қамтиды.
- Ғарыш айлағы Қазақстан аумағында орналасқанымен, 2050 жылға дейін Ресейдің жалға алуында. Келісім бойынша, Ресей ғарыш айлағын пайдалану үшін Қазақстанға жыл сайын ақы төлейді. Бұл екі ел арасындағы стратегиялық әріптестіктің маңызды бөлігі.
- Байқоңырда жүзден астам зымыран ұшыру кешендері бар. Әрбір ұшу алаңы нақты бір зымыран түріне бейімделген. Бұл әртүрлі ғарыштық миссияларды орындауға мүмкіндік береді.
- Байқоңырдан әртүрлі мемлекеттердің ғарышкерлері ғарышқа аттанған. Мұнда Қазақстанның тұңғыш ғарышкері Тоқтар Әубәкіров пен қазақ ғарышкері Талғат Мұсабаев та өз сапарларын бастаған. Бұл кешен халықаралық ғарыш бағдарламаларында маңызды рөл атқарады.
- Ғарыш айлағынан ұшырылған «Протон» зымырандары ғарыш саласындағы ең сенімді тасымалдаушылардың бірі саналады. Олар ондаған жылдар бойы жасанды спутниктерді орбитаға шығаруға көмектесіп келеді. Бұл зымырандар Байқоңырдың негізгі ғарыштық жобаларының ажырамас бөлігіне айналған.
- Байқоңыр қаласы 1960 жылдары жабық қала мәртебесіне ие болды. Сол уақыттан бері қалаға кіру үшін арнайы рұқсат қажет болған. Бүгінде қала туристер үшін ашық болғанымен, кейбір аймақтарына кіруге шектеу қойылған.
- Байқоңыр аймағы ғарыштық туризм үшін танымал орынға айналды. Көптеген саяхатшылар зымыран ұшыру сәтін өз көздерімен көру үшін келеді. Бұл ғарышқа деген қызығушылықтың жоғары екенін көрсетеді.
- Байқоңырда орналасқан «Союз» ұшыру алаңы әлемдегі ең көп қолданылатын зымыран ұшыру алаңы болып саналады. Бұл алаңнан бірнеше мыңнан астам зымыран ғарышқа жіберілген. Оның сенімділігі мен тиімділігі көптеген ғарыш агенттіктері тарапынан жоғары бағаланады.
- Айлақтың климаты құрғақ әрі қатал. Жазы өте ыстық, ал қысы суық болып келеді. Осындай климаттық жағдайлар кейбір технологиялық процестерді бейімдеуді талап етеді.
- Байқоңыр Қазақстан мен Ресейдің бірлескен басқаруында. Қалада екі мемлекеттің да заңдары қолданылады. Бұл ерекше басқару жүйесі ғарыш айлағының халықаралық маңыздылығын айқындайды.
- Байқоңырдан Марсқа арналған алғашқы миссиялардың бірі жіберілген. Бұл Жерден тыс ғаламшарларды зерттеу саласындағы маңызды қадамдардың бірі болды. Ғарыш айлағы ғылыми жаңалықтар ашуға үлкен үлес қосып келеді.
- Байқоңырда ғарыш тарихына арналған мұражай бар. Онда зымыран бөлшектері, ғарышкерлердің жеке заттары және тарихи құжаттар сақталған. Бұл жер ғарышты зерттеудің бай тарихымен танысуға мүмкіндік береді.
Байқоңыр – тек Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлем үшін маңызды стратегиялық нысан. Ол ғарышты зерттеу тарихындағы негізгі оқиғалардың куәсі болып, көптеген ғылыми жетістіктерге жол ашты. Бұл кешен әлі де ғарыш саласының дамуына үлес қосып, болашақ зерттеулердің маңызды орталығы болып қала береді. Байқоңырдың тарихы мен болашағы адамзаттың ғарышқа деген шексіз қызығушылығын көрсетеді.
