Қазақстанның табиғаты бай, ерекше аймақтарының бірі саналатын Ақсу-Жабағылы мемлекеттік табиғи қорығы өзінің көркемдігімен танымал. Бұл қорықта сақталған жануарлар мен өсімдіктердің алуан түрлері туралы қызықты мәліметтер табиғатқа деген қызығушылықты арттырады. Тянь-Шань тауының баурайындағы осы қорыққа қатысты деректер еліміздің ғана емес, шетелдік ғалымдардың да назарын үнемі аударып келеді. Төменде Ақсу-Жабағылы қорығы туралы жұртшылық біле бермейтін ерекше ақпараттар ұсынылған.
- Ақсу-Жабағылы – Қазақстанда алғаш құрылған табиғи қорық, ол 1926 жылы ашылды. Бұл ерекше аймақ Орталық Азияда ең көне және беделді қорықтардың бірі болып саналады.
- Қорықтың атауы осы аумақтағы екі негізгі өзен – Ақсу және Жабағылының аттарынан шыққан. Ақсу өзенінің арнасы тік әрі терең жартастарды кесіп өтетін ерекше шатқалдарымен әйгілі.
- Ақсу шатқалы Орта Азиядағы ең терең шатқалдардың қатарына кіреді. Оның кейбір жерлеріндегі тереңдігі 500-600 метрге дейін жетеді, бұл табиғат құбылысы көптеген саяхатшыларды өзіне тартады.
- Қорықта өсімдіктердің 1700-ден астам түрі өседі, олардың арасында сирек кездесетін Грейг қызғалдағы бар. Бұл қызғалдақтың отаны осы қорық болып саналады, ол көктемде ерекше әсем гүлдеп, айналаны қызыл түске бөлейді.
- Ақсу-Жабағылы аумағында қар барысы, Тянь-Шань қоңыр аюы, арқар, сілеусін сияқты сирек жануарлар мекендейді. Мұндағы қар барысы әлемдегі ең құпия әрі аз зерттелген жануарлардың бірі болып қала береді.
- Бұл қорықта құстардың 300-ге жуық түрі кездеседі, олардың көпшілігі Қазақстанның Қызыл кітабына енгізілген. Атап айтқанда, бүркіт, сақалтай және гималай ұлары сияқты құстардың түрлері сирек кездеседі.
- Ақсу-Жабағылының жер бедері өте алуан түрлі, онда тау мұздықтары, альпі шалғындары, қалың ормандар мен құрғақ дала аймақтары кездеседі. Осындай алуан түрлі табиғи орта ғылыми зерттеулер жүргізуге қолайлы жағдай туғызады.
- Қорық аумағында тасқа салынған ежелгі суреттер бар, олар ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұрасының қатарына енгізілген. Бұл суреттер шамамен екі мың жыл бұрын салынған, оларда жабайы жануарлар мен аңшылық көріністер бейнеленген.
- Ақсу-Жабағылы қорық аймағында көптеген дәрілік өсімдіктер өседі. Бұл өсімдіктер медицина саласында кеңінен зерттеліп, дәрілік мақсатта қолданылады.
- Қорықтың жалпы аумағы шамамен 130 мың гектарды құрайды. Бұл – Қазақстандағы ең үлкен қорықтардың бірі, оның аумағы ғылыми және экологиялық тұрғыдан ерекше құнды болып есептеледі.
- Қорық аумағында теңіз деңгейінен 4000 метрге жуық биіктікте орналасқан шыңдар бар. Олардан табиғаты керемет көрініс ашылып, бұл жер альпинистер мен фотографтар арасында кең танымал.
- Ақсу-Жабағылы қорығы ЮНЕСКО-ның биосфералық резерваттар тізіміне енген. Бұл мәртебе оның әлемдік деңгейдегі маңыздылығын дәлелдейді және халықаралық ғылыми зерттеулер жүргізуге мүмкіндік береді.
- Қорықта тұрақты түрде ғылыми зерттеулер жүргізіліп, экологиялық мониторинг жүргізіледі. Мұнда жыл сайын көптеген ғалымдар келіп, жан-жақты зерттеулермен айналысады.
- Ақсу-Жабағылы аумағында ерекше құбылыс ретінде саналатын бірнеше карст үңгірлері бар. Бұл үңгірлер әлі күнге дейін толық зерттеліп бітпеген, сондықтан көптеген ғалымдардың қызығушылығын оятып отыр.
- Қорықтағы табиғаттың әсемдігін сипаттаған атақты жазушылар мен суретшілер өте көп. Атап айтқанда, Мұхтар Әуезов пен Ілияс Жансүгіров шығармаларында осы қорықтың сұлулығы мен табиғаты тамаша суреттелген.
Жоғарыда аталған мәліметтер Ақсу-Жабағылы қорығының Қазақстан табиғаты мен ғылымы үшін ерекше маңызға ие екендігін дәлелдейді. Осы деректер арқылы қорықтың алуан түрлі байлығы мен сирек кездесетін табиғи құбылыстарын көруге болады. Табиғатты қорғау ісіндегі маңызды нысандардың бірі ретінде Ақсу-Жабағылы болашақта да елдің мақтанышына айналып, әлемнің назарын аударып отыратыны сөзсіз.
