Америка құрлығының ашылуы – адамзат тарихындағы ең ірі географиялық жаңалықтардың бірі. Бұл оқиға тек жаңа жерлердің табылуына емес, сонымен қатар әлемнің саяси, экономикалық және мәдени картасының түбегейлі өзгеруіне алып келді. Көптеген адамдар бұл тарихи сәттің басталуын Христофор Колумбпен байланыстырғанымен, шын мәнінде, оған дейін де түрлі саяхатшылар бұл аймаққа жетуге тырысқан. Енді Америка құрлығын ашуға байланысты ерекше деректерге назар аударайық.
- 1492 жылы Христофор Колумб Испания королінің қолдауымен Батысқа қарай жүзу арқылы Үндістанға жетуді мақсат етті. Бірақ оның кемелері жаңа материктің жағалауына тап болып, мүлде басқа құрлықты ашты.
- Колумб Америка деп аталып кеткен құрлыққа аяқ басқанымен, ол өмірінің соңына дейін Үндістанды таптым деп ойлап кетті. Осы себепті ол кездестірген жергілікті халықты «үндістер» деп атаған.
- «Америка» атауы алғаш рет флоренциялық теңізші Америго Веспуччидің құрметіне берілді. Ол өзінің жазбаларында бұл жаңа жерлердің Азияның бөлігі емес, мүлде бөлек құрлық екенін дәлелдеген.
- 1507 жылы картограф Мартин Вальдземюллер жаңа құрлықты бейнелеген картасына «Америка» атауын енгізді. Бұл атау уақыт өте келе бүкіл континентке таралып кетті.
- Колумбтың алғашқы экспедициясына «Санта-Мария», «Пинта» және «Нинья» атты үш кеме қатысқан. Бұл кемелер Атлант мұхиты арқылы Багама аралдарына дейін жетіп, жаңа әлемнің алғашқы қақпасын ашты.
- Колумбтың алғашқы ашқан жері қазіргі Багама аралдарының бірі болып есептеледі. Бұл жерге ол «Сан-Сальвадор» деген атау берген.
- Викингтер, яғни солтүстік еуропалық теңізшілер Американы Колумбтан әлдеқайда бұрын ашқан болуы мүмкін. Атап айтқанда, Лейф Эриксон 1000 жылдардың басында қазіргі Ньюфаундленд аймағына жеткен деген деректер бар.
- Колумб өзінің төрт саяхаты барысында Орталық Америка мен Кариб теңізі аралдарын зерттеді. Алайда ол ешқашан Солтүстік Американың материктік бөлігіне аяқ баспаған.
- Жаңа жерлердің табылуы Еуропадағы көптеген державалардың қызығушылығын оятты. Испания мен Португалия алғашқы болып Американың түрлі аймақтарына өз иеліктерін орнатуға кірісті.
- 1494 жылы Тордесильяс шартына сәйкес Испания мен Португалия Америка жерлерін өзара бөлісіп алды. Бұл келісім географиялық ашулардың саяси сипат алуының көрінісі болды.
- Колумб алғаш кездескен тайпалар бейбіт және қонақжай болғанымен, кейінгі экспедициялар кезінде жергілікті халықпен қақтығыстар жиілей түсті. Бұл отарлау дәуірінің алғашқы кезеңінің күрделілігін көрсетеді.
- Американың ашылуы Африка мен Еуропа арасындағы теңіз сауда жолдарын мүлде жаңа арнаға бұрды. Сол уақыттан бастап Атлант мұхиты аса маңызды стратегиялық бағытқа айналды.
- Жаңа әлемде табылған алтын мен күміс Еуропа экономикасына үлкен әсер етті. Бұл байлық Испанияны XVI ғасырда Еуропадағы ең қуатты мемлекетке айналдырды.
- Христофор Колумб өз саяхаттарын Испания патшайымы Изабелланың қаржылық қолдауымен жүзеге асырды. Ол оның жобасына сеніп, мұхит арқылы Азияға жаңа жол ашылады деген үміт артты.
- Америка құрлығының ашылуы тек географиялық емес, биологиялық алмасуға да себеп болды. Еуропадан әкелінген жануарлар мен өсімдіктер Жаңа әлемге тараса, Америкадан Еуропаға картоп, жүгері, қызанақ сынды өнімдер жеткізілді.
- Колумбтың саяхаттары жаңа географиялық терминдердің пайда болуына ықпал етті. «Жаңа әлем», «Батыс жартышар» сияқты ұғымдар кең қолданыла бастады.
- Христофор Колумб ешқашан Америка құрлығы екенін толық түсінбеген. Ол өзінің ашқан жерлерін Азияның аралдары деп сеніп кеткен.
- Жергілікті үндіс тайпаларының мәдениеті, тілі және діні Колумб келгеннен кейінгі отаршылдық саясат әсерінен түбегейлі өзгеріске ұшырады. Бұл өзгерістер көптеген өркениеттердің жойылуына алып келді.
- Америка құрлығының ашылуы әлемнің картографиялық бейнесін түбегейлі өзгертті. Осы уақыттан бастап карта жасаушылар жаңа материктерді дәл бейнелеуге ұмтылды.
- Колумбтың экспедициялары мұхиттық саяхаттарға деген сенімді арттырды. Бұрын қорқынышпен қаралған Атлант мұхиты арқылы жүзу қалыпты құбылысқа айналды.
- Американың ашылуы еуропалық ғылым мен білім саласына серпін берді. География, астрономия және теңіз ісі жаңа бағытта дами бастады.
- Колумбтың экспедициясынан кейінгі алғашқы онжылдықтарда Еуропа елдері арасында жаңа жерлерге иелік ету үшін күрес күшейді. Бұл Америкада түрлі отарлық мемлекеттердің құрылуына әкелді.
- Жаңа жерлердің ашылуы діни миссиялардың белсенді жүруіне де ықпал етті. Католик діні Жаңа әлемде кеңінен тарала бастады.
- Кейбір зерттеушілер Колумбтың ашқан жерлерін Америка деп атауға қарсылық білдірген. Олардың пікірінше, Веспуччи емес, Колумб шынайы ашушы ретінде танылуы тиіс еді.
- Христофор Колумбтың өмір жолы мен саяхаттары кейінгі ғасырларда әдебиетте, өнерде және кинода жиі бейнеленіп келеді. Оның есімі көптеген порттар мен қалаларға берілген.
- Колумбтың кемелері Жерорта теңізінде ғана емес, ашық мұхитта да ұзақ жүзуге арналған жеңіл әрі сенімді болып жасалған. Бұл олардың жаңа бағытта қауіпсіз қозғалуына мүмкіндік берді.
- Колумбтың күнделіктері бүгінге дейін сақталған және зерттеушілер үшін аса құнды дерек көзі болып табылады. Онда оның саяхаттары мен жергілікті халықпен кездесулері жайлы нақты мәліметтер келтірілген.
- Христофор Колумб соңғы сапарынан кейін құрлыққа қайта шықпай, Севилья қаласында қайтыс болды. Ол өзінің өмір бойғы жетістігі толық мойындалмай қалғанын сезініп өтті.
- Американың ашылуы адамзат өркениетінің даму бағытын өзгертті. Бұл оқиға бұрын-соңды болмаған ауқымда мәдени, саяси және экономикалық байланыстардың орнауына жол ашты.
Америка құрлығын ашуға қатысты жоғарыда келтірілген деректер оның қаншалықты күрделі әрі көпқырлы тарихи үдеріс болғанын көрсетеді. Бұл тек жаңа жердің табылуы емес, әлемдік өркениет дамуының жаңа кезеңі еді. География шекаралары кеңейіп, халықтар арасындағы байланыстар тығыздай түсті. Бүгінде бұл тарихи сәттің салдары жаһандық деңгейде сезілетінін мойындамау мүмкін емес.
