Аллигаторлар ежелгі жыртқыштар ретінде миллиондаған жылдар бойы жер бетінде тіршілік етіп келеді. Бұл тіршілік иелері сырттай қарағанда тас дәуірінен қалғандай әсер қалдырады, алайда олар табиғатта маңызды рөл атқарады. Аллигаторлар туралы ғылыми еңбектерде де, халық аңыздарында да көп айтылғанымен, көпшілікке беймәлім қызықты деректер де аз емес. Төменде осы ерекше жыртқышқа қатысты таңғаларлық мәліметтер ұсынылады.
- Аллигаторлар қазіргі заманда тек екі жерде ғана таралған, олар — Солтүстік Америка мен Қытай. Америкалық аллигатор АҚШ-тың оңтүстік-шығыс штаттарында кездессе, қытайлық аллигатор тек Янцзы өзені маңында өмір сүреді.
- Бұл жыртқыштар динозаврлар дәуірінен бері өзгеріссіз сақталған тірі қазба ретінде саналады. Олар шамамен 200 миллион жыл бұрын пайда болып, көптеген климаттық өзгерістерге төтеп берген.
- Аллигаторлардың дене температурасы айналадағы ауа мен суға байланысты өзгеріп отырады. Сондықтан олар күннің суық мезгілінде белсенділігін төмендетіп, жылыну үшін күнге шығып жатады.
- Бұл жануарлар суда өте жақсы жүзеді және ұзақ уақыт бойы ауа жұтпай, су астында қала алады. Олар тыныс алусыз 30 минутқа дейін жүзе алады, ал кейде бұл уақыт 2 сағатқа дейін созылуы мүмкін.
- Аллигатордың иегі кең, үстіңгі жақ сүйегі астыңғысынан үлкенірек келеді, сондықтан аузын жапқанда тек үстіңгі тістері көрініп тұрады. Бұл белгі крокодилден ажыратуға көмектесетін анатомиялық ерекшелігі болып табылады.
- Олардың тісі үнемі жаңарып тұрады, бір аллигатор өмір бойы 2000-ға жуық тісті жоғалтып, жаңасын өсіре алады. Бұл қасиет оларға күшті тістеу мен тиімді азық аулауды қамтамасыз етеді.
- Аллигаторлардың тістеу күші өте жоғары, кейбір зерттеулерге сәйкес, ол 13 мың ньютонға дейін жетуі мүмкін. Бұл көптеген сүтқоректілерден әлдеқайда жоғары көрсеткіш болып есептеледі.
- Бұл жыртқыштар негізінен балықтармен, шаяндармен, құстармен және ұсақ сүтқоректілермен қоректенеді. Алайда аштық күшейген жағдайда олар тіпті үлкен жануарларға да шабуыл жасауы мүмкін.
- Аллигаторлар балапандарын қорғау мен тәрбиелеуде ерекше қамқорлық танытады. Аналық аллигатор жұмыртқаларын шөп пен топырақтан тұрғызылған ұяға салады және олар жарып шыққанша ұяны күзетеді.
- Жұмыртқа ішіндегі температура болашақ аллигатордың жынысын анықтайды. Температура 30 градустан төмен болса, аналықтар, ал 34 градустан жоғары болса, аталықтар дүниеге келеді.
- Аллигаторлар арасында дауыспен байланыс жасау кеңінен таралған. Олар үрей тудыру, жұп іздеу немесе ұрпақ шақыру үшін түрлі дыбыстар шығарады, бұл су жануарлары арасында сирек кездесетін қасиет.
- Бұл жыртқыштардың терісі өте қалың әрі берік, сондықтан ол былғары өнеркәсібінде жоғары бағаланады. Алайда көптеген елдерде аллигатор терісінен өнім жасау қатаң қадағаланады және қорғауға алынған.
- Қытайлық аллигатор саны өте азайып кеткендіктен, ол Халықаралық Қызыл кітапқа енгізілген. Қазіргі таңда бұл түрді сақтап қалу үшін арнайы табиғи қорықтар мен көбею орталықтары құрылып жатыр.
- АҚШ-та аллигаторлар заңмен қорғалған, бұл шара олардың санын қалпына келтіруге мүмкіндік берді. Бір кездері жойылуға жақын қалған америкалық аллигатор бүгінде тұрақты популяцияға ие.
- Аллигаторлар кейде ескі ағаш тамырлары мен шөптерді су астынан шығарып, арнайы «аллигатор шұңқырларын» жасайды. Бұл шұңқырлар басқа су жануарларына да баспана болып қызмет етеді, яғни олар экожүйеге оң әсер етеді.
Аллигаторлар туралы жоғарыда келтірілген мәліметтер олардың тек қорқынышты жыртқыштар емес, табиғатта өзіндік орны бар тіршілік иелері екенін көрсетеді. Бұл деректер олардың мінез-құлқы, физиологиясы мен тіршілік ету ортасына бейімделуі қаншалықты күрделі екенін айқын байқатады. Аллигаторларды зерттеу ғылым үшін маңызды, себебі олар биологиялық тұрақтылық пен экожүйе теңгерімінде ерекше рөл атқарады. Адам мен табиғат арасындағы үйлесімді қарым-қатынас осындай жаратылыстарды түсініп, оларды қорғаудан басталады.
