Ай – Жердің жалғыз табиғи серігі және адамзат назарын көне заманнан бері өзіне аударып келген аспан денесі. Оның пайда болуы, қозғалысы мен беткі құрылымы жайлы ғылымда көптеген зерттеулер мен болжамдар жасалған. Күн сайын біз аспаннан көріп жүрген бұл нысанның өзіне тән ерекше қасиеттері бар. Төменде Ай туралы таңғалдырарлық деректер мен нақты мәліметтер келтірілген.
- Ай Жерден шамамен 384 400 километр қашықтықта орналасқан. Бұл қашықтық кейде аздап өзгеріп тұрады, себебі оның орбитасы сопақша пішінде.
- Айдың диаметрі Жердің диаметрінің төрттен бір бөлігіне тең. Дегенмен оның массасы Жерден шамамен 81 есе аз.
- Ай Жерді 27,3 күнде бір айналып шығады. Бірақ Жерден қарағанда Ай үнемі бір қырымен ғана көрінеді, себебі ол Жерді айналумен қатар өз осін де дәл сол уақытта бір айналып үлгереді.
- Айдың екінші жағы, яғни бізге көрінбейтін беті 1959 жылы ғана алғаш рет суретке түсірілді. Оны Кеңес Одағының «Луна-3» ғарыш аппараты түсірген.
- Айда атмосфера жоқ, сондықтан онда жел де, жаңбыр да болмайды. Осы себепті онда бір рет қалдырылған іздер немесе құралдар мыңдаған жылдар бойы бұзылмай сақталады.
- Айдың беткі температурасы күндіз 127 градусқа дейін көтерілсе, түнде –173 градусқа дейін төмендейді. Температураның мұншалық шектен тыс ауытқуы атмосфераның жоқтығымен түсіндіріледі.
- Айда тартылыс күші Жермен салыстырғанда алты есе әлсіз. Сондықтан Айда тұрған адам өзінің салмағынан алты есе жеңіл сезінер еді.
- Айда су жоқ деп есептелгенімен, 2009 жылы оның бетінде мұз түрінде су бөлшектері анықталды. Бұл болашақтағы Айда өмір сүру мүмкіндігін зерттеуге түрткі болды.
- Айдағы кратерлер метеориттердің соқтығысуынан пайда болған. Онда жел мен жаңбыр болмағандықтан, бұл кратерлер миллиардтаған жылдар бойы өзгеріссіз қалады.
- Адам алғаш рет Айға 1969 жылы қонды. Бұл оқиғаны АҚШ-тың «Аполлон-11» миссиясы жүзеге асырды, ал алғашқы қадам жасаған астронавт – Нил Армстронг.
- Ай Күн мен Жердің арасына түскенде Күн тұтылуы орын алады. Ал Жер Ай мен Күннің ортасында тұрғанда Ай тұтылуы болады.
- Айдың әсерінен Жерде толқын құбылыстары, яғни су тасқыны мен қайтуы пайда болады. Бұл құбылыс гравитациялық тартылыспен байланысты.
- Ай ежелгі заманда күнтізбе жасауда кеңінен қолданылған. Көптеген халықтар айдың фазаларына қарап уақыт есебін жүргізген.
- Айда уақыт жоқ, себебі ол Жердің уақытымен басқарылмайды. Ғарышкерлер өз миссияларында Жердегі уақытты қолданады.
- Айдың бетінде туылған дыбыстар естілмейді, себебі дыбыс таралуы үшін ауа қажет. Сондықтан онда сөйлесу тек радио байланыс арқылы жүзеге асады.
- Ғалымдардың көпшілігі Ай Жерден бөлініп шыққан деп есептейді. Бұл гипотеза бойынша, ежелгі дәуірде Жермен үлкен аспан денесі соқтығысып, одан Ай бөлініп шыққан.
- Айдың беткі қабатындағы шаң өте ұсақ және тозаң тәрізді. Бұл шаң ғарышкерлердің скафандрларына жабысып, түрлі қиындықтар туғызған.
- Айда тіршілік белгілері анықталмағанымен, онда болашақта адамдар тұруы мүмкін деген жобалар бар. Ай базаларын құру жөнінде көптеген елдер ғылыми зерттеулер жүргізіп жатыр.
- Ай біздің түнгі аспанымыздың ең жарық нысаны саналады. Ол Күн сәулесін шағылыстырып, Жерге жарық түсіреді.
- Болашақта Ай жерсерігі ретінде ғана емес, ғарышқа шығу базасы ретінде де қолданылуы мүмкін. Бұл Жерден тыс зерттеу экспедицияларын ұйымдастыруда үлкен рөл атқаруы ықтимал.
Осы мәліметтер арқылы Айдың Жер үшін қандай маңызды рөл атқаратынын анық байқауға болады. Бұл деректер ғылым мен адамзаттың қызығушылығын арттырып, жаңа зерттеулерге жол ашады. Ай – тек түнгі аспанды көріктендіруші ғана емес, бүкіл планетамыздың тепе-теңдігіне жауапты ерекше дене. Ғарышқа қызығушылық танытқан әрбір адам үшін Ай зерттеу нысаны ретінде өте маңызды.
