Платон – ежелгі грек философы, әлемдік ойдың негізін қалаушылардың бірі. Оның шығармалары әділеттілік, мемлекет, адам жаны, білім және махаббат секілді мәңгілік тақырыптарды қамтиды. Ол өз заманының шындығын терең талдап, көптеген философиялық тұжырымдарды ұсынды. Төменде Платонның ең танымал нақыл сөздері берілген.
«Даналық – таңғалыстан басталады.»
– Платон.
Адам жаңа білімге ұмтылған кезде ғана дамиды. Күнделікті өмірге үйреніп қалған адам сұрақ қоюды тоқтатады, ал нағыз ақыл иесі әрқашан таңғала біледі. Ғылым мен өнер де осы таңғалу мен ізденістен басталады.
«Білім – жанның көзі.»
– Платон.
Адам білімді болған сайын, өмірдің мәнін тереңірек түсінеді. Надандық – көзді қараңғылық басқандай, ал білім – оны жарыққа шығаратын шам. Жанның дамуы үнемі үйренуге, тануға негізделуі тиіс.
«Әділдік – жанның денсаулығы.»
– Платон.
Қоғамда да, жеке өмірде де әділеттілік болғанда ғана адам бақытты өмір сүре алады. Егер адам әділетсіздікке бой алдырса, оның рухани тепе-теңдігі бұзылады. Ішкі үйлесімділікке жетудің жолы – әділ болу.
«Кімде-кім өзіне билік жүргізе алмаса, ол ешқашан басқаға билік ете алмайды.»
– Платон.
Адам алдымен өзін-өзі тәрбиелеп, өз мінезін, ойларын, әрекеттерін басқаруы керек. Өз-өзіне ие бола алмайтын адам өзгелерге де дұрыс бағыт көрсете алмайды. Нағыз көшбасшылық ішкі тәртіптен басталады.
«Адамды тәрбиелемей тұрып, мемлекет құрма.»
– Платон.
Қоғамның негізі – адам, ал адамның негізі – тәрбие. Егер азаматтар надан, тәрбиесіз болса, мемлекеттің болашағы бұлыңғыр. Тәрбиелі, саналы халық қана мықты ел құра алады.
«Шынайы махаббат – бұл жанның бірігуі.»
– Платон.
Махаббат тек сезімге негізделмейді, ол адамдардың рухани байланысынан туындайды. Жан-дүниесі үйлескен жандардың махаббаты ғана шынайы әрі берік болады. Тек сыртқы сұлулыққа сүйенген махаббат уақыт өте өзгереді.
«Нағыз бақыт – өзіңді тануда.»
– Платон.
Адам өзін таныған кезде ғана шынайы бақытқа жетеді. Ішкі дүниесін түсінбей, өзгелерден бақыт іздеу – бос әурешілік. Өмірдің мәнін ұғыну – өзін танудан басталады.
«Ең биік жаза – әділетсіз биліктің үстемдігі.»
– Платон.
Егер қоғам әділетсіз биліктің қолында болса, адамдар үлкен азапқа түседі. Әділеттілік жоғалған жерде адамдар еркіндігінен айырылады. Халықтың саналы болуы – әділетсіздіктің алдын алудың басты кепілі.
«Ең үлкен жеңіс – өзіңді жеңу.»
– Платон.
Адам өз нәпсісі мен әлсіздігін жеңген кезде ғана шынайы күшке ие болады. Сыртқы жауды жеңуден гөрі, өз-өзіңді тәрбиелеу қиын. Өзіне билік жүргізе білген адам – нағыз кемел адам.
«Ақылды адам сөйлер алдында ойланады, ал ақымақ – сөйлеп болған соң ойланады.»
– Платон.
Сөз – адамның ішкі мәдениетінің айнасы. Ойланбай айтылған сөз кейде орны толмас өкінішке әкелуі мүмкін. Ақылды адам әрбір сөзінің салмағын біледі.
Платонның нақыл сөздері – тек философиялық тұжырымдар ғана емес, өмір сүру қағидалары. Оның ойлары ғасырлар бойы өзекті болып, адамдарға даналықтың, әділеттіліктің және өзін-өзі танудың маңызын ескертіп келеді. Өмірді саналы сүру, білімге ұмтылу және әділ болу – шынайы жетістік пен рухани кемелдікке апарар жол.
