Әулие София соборы – әлемдегі ең әйгілі архитектуралық ескерткіштердің бірі. Ол ғасырлар бойы түрлі өркениеттер мен билік жүйелерінің куәсі болып, өзінің тарихи және мәдени маңыздылығын сақтап келеді. Бұл ғимараттың әрбір бөлігі терең тарих пен ерекше сәулеттік шешімдерге толы. Төменде осы ғажайып құрылыс туралы ерекше деректер ұсынылған.
- Әулие София соборы Византия императоры Юстиниан І бұйрығымен 532 жылы салына бастады және небәрі 5 жылда аяқталды. Ол өз дәуіріндегі ең ауқымды құрылыс жобаларының бірі болды.
- Ғимараттың алғашқы екі нұсқасы түрлі себептермен қираған. Қазіргі нұсқасы – үшінші рет салынған құрылыс, ол бүгінгі күнге дейін сақталып отыр.
- Собордың басты күмбезінің диаметрі шамамен 31 метрді құрайды. Бұл ортағасырлық әлемде ең үлкен күмбездердің бірі болған және көптеген кейінгі сәулет туындыларына әсер етті.
- Күмбездің ерекше жеңіл әрі тұрақты болуы үшін оны арнайы күмбезшелер мен аркалар сүйемелдейді. Бұл әдіс кейін Еуропа мен Таяу Шығыстың басқа ғимараттарына да қолданылған.
- Ғимараттың ішінде мозаикалармен безендірілген қабырғалар бар. Бұл мозаикалар Византия дәуіріндегі өнердің ең көрнекті үлгілерінің бірі болып саналады.
- 1453 жылы Осман империясы Константинопольді басып алғаннан кейін, Әулие София соборы мешітке айналдырылды. Ғимараттың ішіндегі кейбір христиандық бейнелер жабылып, оған төрт мұнара салынды.
- Осман дәуірінде собордың ішкі кеңістігін күшейту үшін бірнеше құрылымдық өзгерістер енгізілді. Мұның нәтижесінде ғимарат бірнеше жер сілкіністеріне төтеп бере алды.
- 1935 жылы Мұстафа Кемал Ататүріктің шешімімен Әулие София мұражайға айналдырылды. Бұл шешім оны тарихи және мәдени зерттеулер үшін ашық ғимаратқа айналдырды.
- 2020 жылы Түркия үкіметінің шешімімен ғимарат қайтадан мешіт мәртебесіне ие болды. Дегенмен, ол туристер үшін ашық күйінде қалып отыр.
- Собордың ішінде орналасқан белгілі бір мәрмәр тақталарда ерекше белгілер бар. Кейбір аңыздарға сәйкес, бұл тақталарда тұрған адамдар ерекше батаға ие болады.
- Ғимараттың қабырғалары мен тіреуіштерінде Викинг дәуірінің жазбалары табылған. Бұл жерде бір кездері скандинавиялық жауынгерлердің де болғанын дәлелдейді.
- Әулие Софияның күмбезі бірнеше рет құлап, қайта жөнделген. Оның ең үлкен қайта қалпына келтіру жұмыстары 10 ғасырда және 14 ғасырда жүргізілген.
- Ғимараттың іргетасы жер асты суларынан қорғау үшін арнайы әдістермен салынған. Бұл техника кейінгі ғасырларда көптеген құрылысшыларға үлгі болды.
- Собордың ішінде акустика ерекше жетілдірілген. Ғимараттың кез келген бұрышында дыбыс жақсы естіледі, бұл оның діни рәсімдер үшін мінсіз орын екенін көрсетті.
- Қабырғаларында алтын жалатылған мозайкалар бар, олар ғасырлар бойы өз жарқырауын жоғалтпаған. Бұл мозаикалардың көпшілігі Осман дәуірінде әктелгенімен, ХХ ғасырда қайта ашылды.
- Собордың есіктерінің бірі «Император қақпасы» деп аталады. Аңыз бойынша, бұл есікті тек император мен оның ерекше қонақтары ғана пайдалана алған.
- Ғимараттың ішкі бағаналары түрлі аймақтардан әкелінген мәрмәр тастардан жасалған. Олардың кейбірі Ежелгі Грекия мен Рим империясының тарихи ғимараттарынан алынған.
- Әулие Софияда тұрған кейбір мүсіндер мен рельефтер Византия дәуірінің ең көне өнер туындыларының бірі саналады. Олардың көпшілігі ғасырлар бойы сақталған.
- Осман империясы кезінде бұл мешіт ислам әлеміндегі ең маңызды діни орталықтардың бірі болды. Ол тек ғибадат орны ғана емес, сондай-ақ білім беру мен мәдениет орталығы қызметін атқарды.
Әулие София соборы – мыңжылдық тарихы бар ерекше архитектуралық ескерткіш. Оның құрылысында түрлі мәдениеттер мен дәуірлердің іздері сақталған. Ғасырлар бойы өзгерістерге ұшырағанына қарамастан, ол әлі күнге дейін әлемдік мәдени мұраның баға жетпес бөлігі болып қала береді. Бұл ғимарат болашақ ұрпаққа тарих пен өнердің көрнекті үлгісі ретінде қызмет етуді жалғастырады.
