Тропиктік ормандардың жасыл көрінісімен қатар лианалар ерекше назар аудартады. Бұл өсімдіктер ағаштарға оралып, жоғарыға ұмтылып өсетіндігімен ерекшеленеді. Лианалар тек сәндік өсімдік емес, олар экожүйенің маңызды бөлігі саналады. Төменде осы ерекше өсімдіктерге қатысты әртүрлі салаларға қатысты танымдық деректер ұсынылады.
- Лианалар тіреуішке сүйеніп өсетін өсімдіктер қатарына жатады. Олар өздігінен тік өсе алмайды, сондықтан басқа өсімдіктерге оралып немесе жабысу арқылы жоғарыға көтеріледі. Бұл әдіс арқылы жарыққа тезірек қол жеткізеді.
- Әлемде лианалардың 60 мыңнан астам түрі белгілі. Олар көбіне тропиктік және субтропиктік аймақтарда өседі. Бірақ кейбір түрлері қоңыржай белдеуде де кездеседі.
- Лианалар біржылдық та, көпжылдық та бола алады. Кейбір түрлері жүздеген жыл өмір сүреді. Мұндай өсімдіктер ормандардың тұрақтылығына әсер етеді.
- Лианалар өсіп тұрған ағаштарды тұншықтырып жіберуі мүмкін. Олар ағаштың діңін орап, жарық пен ауаны шектейді. Нәтижесінде ағаштың өсуі баяулайды немесе ол мүлде қурап қалады.
- Кейбір лианаларда арнайы жабысқақ түктер немесе ілмекшелер болады. Бұл оларға өзге өсімдіктерге мықтап жабысуға көмектеседі. Мұндай бейімделу өсімдік үшін маңызды тірек қызметін атқарады.
- Лианалар өздерінің иілгіш және ұзын сабағының арқасында биіктікке оңай көтеріле алады. Кейбір түрлердің сабағы он метрден де ұзын болады. Бұл қасиет жарыққа жету үшін аса тиімді.
- Лианалардың кейбір түрлері гүлдеп, хош иісті гүлдер ашады. Олардың иісі тозаңдандырушы жәндіктерді тартуға арналған. Әсем гүлдер тропикалық ормандарға көрік береді.
- Лианалар су қорын тиімді сақтай алады. Олардың діңі мен тамырында ылғал ұзақ уақытқа дейін жиналады. Кейбір тропиктік аймақтарда олар ауызсу көзі ретінде де қолданылады.
- Ағаш лианалардың діңі көбіне қуыс болады. Бұл құрылым олардың салмағын азайтып, иілгіштігін арттырады. Дегенмен, мұндай дің берік әрі ұзақ уақыт сақталады.
- Жануарлар мен жәндіктер лианаларды қозғалыс жолы ретінде пайдаланады. Әсіресе маймылдар мен құстар осы өсімдіктермен бір бұтақтан екіншіге оңай өтеді. Бұл орман экожүйесінде лианалардың рөлін арттырады.
- Кейбір лианалар улы болып келеді. Олардың шырыны теріні күйдіріп, аллергиялық реакция тудыруы мүмкін. Сондықтан орманда серуендеу кезінде мұндай өсімдіктерден сақ болу қажет.
- Лианалар орманның жоғарғы қабатын тығыз етіп жабады. Бұл төменгі қабатқа күн сәулесінің түсуін шектейді. Соның салдарынан төменде өскен өсімдіктер баяу дамиды.
- Лианалардың кейбір түрлері тамыры арқылы емес, ауадағы ылғалдан қоректенеді. Олар ауа тамырлары арқылы суды сіңіреді. Бұл бейімделу ылғалдылығы жоғары ормандар үшін өте тиімді.
- Лианалар климаттың өзгеруіне тез бейімделе алады. Олардың кейбір түрлері жауын-шашын азайса да, өсуін тоқтатпайды. Бұл қасиет оларды экожүйеде тұрақты ететін артықшылықтардың бірі.
- Кейбір мәдени өсімдіктер де лиана түріне жатады. Мысалы, жүзім мен хош иісті бұрыш лианалар тобына кіреді. Бұл өсімдіктер адамзат тұрмысында кеңінен пайдаланылады.
- Тропикалық ормандарда лианалардың жапырақтары жиі үлкен әрі қалың болады. Бұл оларға жарықты тиімді сіңіруге мүмкіндік береді. Сонымен қатар олар ылғалдың булануын азайтады.
- Лианалар тікелей күн сәулесіне емес, шашыраңқы жарыққа жақсы икемделген. Сондықтан олар орман көлеңкесінде де жақсы өседі. Бұл ерекшелік оларды басқа өсімдіктерден дараландырады.
- Өсімдіктің бұл түрі ландшафт дизайнында жиі пайдаланылады. Олар дуалдарды, аркаларды, ғимарат қабырғаларын көгалдандыру үшін қолайлы. Түрлі түсті гүлдері мен жапырақтары бақшаларға сән береді.
- Көптеген халық медицинасында лианалар дәрілік өсімдік ретінде қолданылады. Олардың қабығы мен жапырағынан тұнбалар дайындалады. Мұндай сусындар иммунитетті күшейтеді деп есептеледі.
- Кейбір лианалар өте тез өседі. Бір күн ішінде бірнеше сантиметрге дейін ұзара алады. Бұл қасиет оларды агрессивті өсімдіктер қатарына жатқызады.
Осы мәліметтер арқылы лианалардың табиғаттағы рөлі мен адам өміріндегі маңызы туралы кеңірек түсінік алуға болады. Олар тек әдемі өсімдіктер ғана емес, сонымен қатар күрделі экологиялық байланыстардың бір бөлігі. Түрлі бейімделу мен тіршілік ету тәсілдері лианаларды ерекше етеді. Табиғатты танып-білу лианалар секілді қарапайым көрінетін тіршілік иелерінен басталады.
