Қырғи-қабақ соғыс – ХХ ғасырдағы ең ұзаққа созылған идеологиялық, саяси және әскери қарсыласу кезеңдерінің бірі. Бұл тарихи кезең әлемдік тәртіпті ғана емес, ғылым, мәдениет пен технология салаларын да түбегейлі өзгертті. Қарулы қақтығысқа ұласпағанымен, бұл текетіресте жүздеген миллион адам жанама түрде әсер көрді. Төменде осы күрделі дәуірге қатысты тосын әрі танымдық мазмұндағы нақты деректер ұсынылады.
- Қырғи-қабақ соғыс кезінде АҚШ пен КСРО арасында тікелей әскери соғыс болған жоқ. Алайда олар әлемнің түрлі аймақтарында бір-біріне қарсы тұратын одақтастарға қолдау көрсетті.
- Екі ел арасындағы қарсыластық ғарыш жарысына да әсер етті. 1969 жылы АҚШ Айға адам қондыру арқылы ғылыми бедел жарысында басым түсті.
- КСРО алғаш болып Жер серігін ұшырды. 1957 жылы ұшырылған Спутник-1 бүкіл әлемге Кеңес ғылымының қуатын паш етті.
- Қырғи-қабақ соғыс кезінде ядролық соғыс қаупі бірнеше рет шарықтау шегіне жетті. 1962 жылғы Кариб дағдарысы соғыстың нақты басталуына бір қадам қалғанда тоқтады.
- Америка Құрама Штаттары өз азаматтарына коммунизм идеологиясынан қауіп төнеді деп, ішкі бақылауды күшейтті. Бұл кезеңде антикоммунистік науқандар кең өріс алды.
- КСРО мен АҚШ арасында шпиондық әрекеттер ерекше белсенді жүрді. Тыңшылар мен қарсыбарлау қызметкерлерінің іс-әрекеті сол дәуірдің ажырамас бөлігі болды.
- «Темір перде» ұғымы осы кезеңде кеңінен қолданылды. Бұл термин Батыс пен Шығыс елдері арасындағы ақпараттық, мәдени және саяси оқшаулануды білдірді.
- Қырғи-қабақ соғыстың салдарынан Германия екіге бөлінді. Батыс Германия капиталистік елге айналса, Шығыс Германия социалистік жүйені ұстанды.
- 1961 жылы Берлин қабырғасы салынды. Ол Германияның бөлінуін нақты шекарамен бекітті және ондаған жыл бойы бостандықтың символына айналды.
- Бұл соғыста тек әскери және саяси емес, мәдени бәсеке де үлкен рөл атқарды. Екі жақ та кино, спорт, өнер арқылы өз идеологиясын насихаттауға тырысты.
- Қырғи-қабақ соғыстағы қару-жарақ жарысы бюджеттік дағдарысқа әкелді. КСРО-ның қаржылық әлсіреуі оның ыдырауына себептердің бірі болды.
- АҚШ-та мектеп оқулықтары мен балалар мультфильмдерінде кеңестік қауіп тақырыбы жиі қозғалды. Бұл қоғамдық санада жау бейнесін қалыптастырудың бір әдісі еді.
- Кеңес Одағы 1980 жылғы Мәскеу Олимпиадасын өткізу арқылы беделін арттырғысы келді. Алайда АҚШ бастаған бірнеше ел бұл жарысты бойкоттады.
- Америка мен КСРО арасындағы ғарыш саласындағы қарым-қатынастар тек бәсекелестікпен шектелмеді. 1975 жылы «Союз» және «Аполлон» кемелері бірлескен миссия орындады.
- АҚШ-тың Стратегиялық қорғаныс бастамасы, яғни «Жұлдызды соғыстар» жобасы Кеңес басшылығына үлкен қысым көрсетті. Бұл жоспар шындыққа айналмаса да, психологиялық тұрғыда тиімді болды.
- Қырғи-қабақ соғыстың әсері Таяу Шығыс, Африка және Латын Америкасы елдеріндегі қақтығыстарға тікелей ықпал етті. Сол аймақтарда КСРО мен АҚШ мүдделері жиі қақтығысты.
- Көптеген мемлекеттер өз сыртқы саясатын екі державаға байланысты жүргізуге мәжбүр болды. Қос тараптың қолдауын іздеген елдер бейтарап болудан бас тартты.
- Қырғи-қабақ соғыс кезінде адамзат тарихындағы ең үлкен ядролық арсеналдар жасалды. Екі жақ та бір-бірін жойып жіберуге жететін қуатты қару иеленді.
- АҚШ-тағы көптеген технологиялық жаңалықтар осы кезеңде әскери мақсатта жасалып, кейін азаматтық салада қолданылды. Интернеттің алғашқы нұсқалары да осы дәуірде пайда болды.
- Кеңес Одағында да ғылыми прогресс әскери мақсатта жеделдетілді. Алайда оның экономикалық тиімділігі төмен болды.
- Соғыстың аяқталуына КСРО-ның ішкі саяси және экономикалық дағдарыстары себеп болды. 1991 жылы Кеңес Одағы тарағаннан кейін бұл текетірес ресми түрде аяқталды.
- Бүгінгі таңда қырғи-қабақ соғыс кезеңі халықаралық қатынастар мен саясаттану пәнінде маңызды зерттеу нысанына айналған. Ол жаһандық тепе-теңдікті сақтау жолындағы тарихи сабақ ретінде қарастырылады.
Қырғи-қабақ соғыс адамзатқа ашық соғыссыз-ақ қандай деңгейде ықпал етуге болатынын көрсетті. Бұл дәуір саяси шешімдердің, ақпараттық соғыстың және идеологияның рөлі ерекше болған кезең ретінде тарихта қалды. Жоғарыда келтірілген түрлі мазмұндағы қызықты мәліметтер сол кезеңнің жан-жақты сипатын аша түседі. Қазіргідей күрделі геосаяси ахуалда бұл тәжірибеден алынар сабақ аз емес.
