Сұлтанмахмұт Торайғыров – қазақ халқының ұлы ақыны, ағартушысы және қоғам қайраткері. Ол өз шығармаларында халықтың болашағын, білімнің маңызын және еркіндіктің құнын жырлады. Оның ойлары мен нақыл сөздері бүгінгі күнге дейін өзекті болып, әрбір ұрпаққа бағыт-бағдар береді. Төменде Торайғыровтың өмір, білім, еңбек және болашақ туралы айтқан ең танымал сөздері берілген.
«Басқадан кем болмас үшін біз білімді, бай һәм күшті болуымыз керек. Білімді болуға оқу керек. Бай болуға кәсіп керек. Күшті болуға бірлік керек. Осы керектердің жолында жұмыс істеу керек.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Адам жетістікке жету үшін білімді, табысты және мықты болуы тиіс. Бірақ мұның бәріне тек еңбек пен ізденіс арқылы ғана қол жеткізуге болады. Ал бірлік – әрбір халықтың болашағын айқындайтын басты күш.
«Жақсылық көрсем – өзімнен, жамандық көрсем – өзімнен.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Адамның өмірі өз қолында, оның жақсылығы да, қиыншылығы да өз іс-әрекетінің нәтижесі. Әр адам өз тағдырының қожайыны екенін түсінгенде ғана өмірде үлкен жетістіктерге жетеді. Барлық нәрсені сыртқы жағдайлардан емес, өзіңнен іздеу – табысты өмір сүрудің басты шарты.
«Жас жүрек, қайда болсаң, тап тағы жол,
Бір тамшы қараңғыға болма масыл.
Өзімнің күшім менен ақылыма
Сенемін, мен ақымды ешкімнен сұрамаспын.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Адам өмірде әрдайым өз жолын табуы керек. Ол қиындықтарға мойымай, өз ақылына, өз еңбегіне сүйенуі тиіс. Нағыз еркіндік – өз күшіңе сеніп, тағдырды өз қолыңмен жасау.
«Қараңғы қазақ көгіне, өрмелеп шығып күн болам.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Ақынның бұл сөзі халыққа білім мен жарық әкелуге деген ұмтылысты көрсетеді. Ол өзінің мақсат-мұратын қазақ халқының болашағын жарқын етуге арнады. Нағыз кемеңгер адамның мұраты – өз халқына пайдасын тигізу.
«Ақын болу – оңай, азамат болу – қиын.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Кез келген адам өлең жаза алады, бірақ нағыз азамат болу – үлкен жауапкершілік. Азамат болу – елдің болашағы үшін күресу, әділдік жолында тайсалмау. Ақындық – өнер, ал азаматтық – парыз.
«Қараңғы қазақ көгіне
Өрмелеп шығып күн болам!
Қараңғылықтың кегіне
Күн болмағанда, кім болам?!»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Бұл жолдар ұлы ақынның халқына қызмет етуге деген шексіз ниетін білдіреді. Ол өз өмірін білімге, ағартушылыққа арнады. Кез келген адам өз ісімен жарық шашып, қоғамға пайдасын тигізе алады.
«Арыңды сатпа, теріңді сат.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Адам қандай жағдай болса да ар-намысын сақтауы керек. Еңбектеніп, тер төгіп табыс тапқан дұрыс, бірақ арды ақшаға айырбастауға болмайды. Адал еңбек қана нағыз жетістікке жеткізеді.
«Біреуді жамандама,
Көзіңе сүртер көзің жоқ.
Жақсылық етсең біреуге,
Береді саған Тәңірің соның өзіңе жүзін көп.»
– Сұлтанмахмұт Торайғыров.
Жамандықты ойлау – адамның өзін аздыратын қасиет. Біреуді қаралау ешкімге пайда әкелмейді, ал жақсылық жасау әрдайым қайтады. Өмірде адамға ең керек нәрсе – өз жүрегінің тазалығы.
Сұлтанмахмұт Торайғыровтың сөздері тек өткеннің емес, бүгінгі күннің де шындығы. Ол білім мен еңбектің, адалдық пен еркіндіктің маңызын насихаттап, адамзаттың дамуына бағыт берді. Оның даналығы ұрпақтан-ұрпаққа жетіп, әр қазақтың жүрегінде мәңгі сақталады. Ақынның ойлары – нағыз кемел қоғамға апарар жолдың шамшырағы.
