📋 Мазмұны
Көпшілік үшін «жоқ» деп айту – қиынның қиыны. Біреудің көңілін қалдырудан немесе өзімізді жаман адам ретінде сезінуден қорқамыз. Нәтижесінде, өз мүдделерімізді екінші орынға қойып, өзгелердің өтініштерін орындап жатамыз. Мұндай әдет уақыт өте келе шаршау, күйзеліс және өзіндік шекараларды жоғалтуға әкелуі мүмкін. Сондықтан бас тартуды үйрену және соның салдарынан туындайтын кінә сезімін жеңу маңызды.
«Жоқ» деп айтудың маңыздылығы
Өмірде өз қажеттіліктерімізді қорғау үшін бас тартуды үйрену керек. Бұл дағды өз құндылықтарымызды сақтап, шекараларды орнатуға көмектеседі.
- өз уақытыңды сақтау – барлық өтініштерді қабылдау уақыт тапшылығына әкеледі. Маңызды істерге көңіл бөлу үшін қажетсіз міндеттемелерден бас тарту керек;
- жеке шекараны нығайту – басқалардың талаптарын шектеу арқылы өзіңді құрметтеуді үйренесің. Бұл қарым-қатынастарды сауатты әрі теңгерімді етеді;
- ішкі күйзелісті азайту – өзіңді мәжбүрлеу психологиялық қысым тудырады. Өзіңе қажетсіз міндеттемелерді алмау арқылы жан тыныштығын сақтауға болады.
Осы себептерді ескере отырып, бас тартудың маңыздылығын түсіну керек. Өз қажеттіліктерін елемейтін адам ақырында өзіне де, айналасына да зиян тигізуі мүмкін. Сондықтан «жоқ» деп айту – өзіңді құрметтеудің және өмір сапасын жақсартудың бір жолы.
Бас тарту әдістері
«Жоқ» деп айтудың түрлі тәсілдерін меңгеру арқылы өзіңді ыңғайсыз сезінбеуге болады. Орынды бас тарту қарым-қатынасқа зиян тигізбей, жағдайды түсінікті етеді.
- Ашық әрі сыпайы болу. Тікелей және жұмсақ бас тарту көп жағдайда дұрыс қабылданады. Мысалы: «Мен көмектесе алмаймын, себебі басқа жоспарларым бар».
- Қысқаша түсіндіру. Қажет болған жағдайда бас тартудың себебін қысқаша жеткізу жеткілікті. Ұзақ ақталу өз сөзіңе сенімсіздік туғызады.
- Балама ұсыну. Егер бірден бас тарту қиын болса, басқа шешім ұсынуға болады. Мысалы, «Қазір көмектесе алмаймын, бірақ кейін уақыт табуым мүмкін».
Бұл әдістер бас тартуды жеңілдетіп қана қоймай, өзіңді сенімді ұстауға мүмкіндік береді. Бас тартудың айқын әрі сыпайы болуы қарым-қатынастың сапасын төмендетпейді, керісінше, өзара сыйластықты арттырады. Ең бастысы – өз шекараларыңды қорғауға дайын болу.
Кінә сезімін жеңу
Көп адам бас тартқаннан кейін өзін кінәлі сезінеді. Бірақ бұл сезімнің негізсіз екенін түсіну қажет.
- әркім өз жауапкершілігін өзі көтереді – басқалардың өтініші сенің міндетің емес. Егер ол сенің жағдайыңа сәйкес келмесе, жауапкершілікті қабылдаудың қажеті жоқ;
- сенің құқығың бар – өз қажеттіліктеріңді бірінші орынға қою қалыпты жағдай. Бұл эгоизм емес, өзін құрметтеу;
- бәріне ұнау мүмкін емес – қандай шешім қабылдасаң да, барлығын қанағаттандыру мүмкін емес. Маңыздысы – өзіңді жайлы сезіну.
Кінә сезімі – адамның әлеуметтік ортасына байланысты қалыптасқан психологиялық реакция. Бірақ ол әрдайым негізді бола бермейді. Өзіңнің шекараларыңды сақтау арқылы сен өз әл-ауқатыңды жақсартып, өзгенің сенен шектен тыс нәрсе талап етуіне жол бермейсің.
«Жоқ» деп айтуды үйрену – маңызды дағды. Бұл өз уақытыңды басқаруға, жеке шекараларды нығайтуға және эмоционалдық жағдайды тұрақтандыруға көмектеседі. Бас тартуды сыпайы әрі нақты жеткізу қарым-қатынасқа зиян тигізбейді, керісінше, өзара сыйластықты күшейтеді. Кінә сезімін жеңу арқылы өз өміріңді бақылауға алып, бақыттырақ болуға мүмкіндік туады.
