Қазақ даласы – кең байтақ жері, бай тарихы мен ерекше табиғи ерекшеліктерімен танымал аймақ. Ол ғасырлар бойы көшпенділердің өмір сүру ортасы болып, көптеген тарихи оқиғалардың куәсі болған. Бұл аймақта ежелгі мәдениеттердің іздері сақталған, ал табиғаты алуан түрлі өсімдіктер мен жануарлар дүниесіне бай. Қазақ жеріне қатысты көптеген қызықты деректер бар.
- Қазақ даласы жер көлемі бойынша әлемдегі ең үлкен аумақтардың бірі болып саналады. Ол Еуропаның бірнеше мемлекетін біріктіретіндей кеңістікті алып жатыр. Осы аумақта табиғаттың әртүрлі белдеулері кездеседі.
- Қазақстан аумағында екі ірі шөл бар. Қызылқұм мен Мойынқұм шөлдері құрғақ климатымен ерекшеленеді. Бұл жерлерде шөлге төзімді өсімдіктер мен жануарлар тіршілік етеді.
- Дала аймағында атақты Бетпақдала орналасқан. Бұл аймақ қатал климаты мен ерекше географиялық құрылымымен ерекшеленеді. Мұнда көктем мен күз айларында ғана малшылар уақытша қоныстанады.
- Қазақ даласы ежелгі өркениеттердің орталығы болған. Батыс және Орталық Қазақстан аумағында сақтар мен ғұндар мекендеген. Олар көшпенді мәдениеттің негізін қалыптастырып, өз заманында қуатты мемлекеттер құрған.
- Дала аумағында көне қала орындары табылған. Соның бірі – ежелгі Сарайшық қаласы, ол Алтын Орда дәуірінде маңызды сауда орталығы болған. Бұл қала арқылы Ұлы Жібек жолы өткен.
- Қазақстандағы ең үлкен өзендердің бірі – Ертіс. Оның ұзындығы 4000 шақырымға жуық. Өзен бойында ежелгі қоныстар мен тарихи орындар орналасқан.
- Қазақ даласы жылқының қолға үйретілген алғашқы аймақтарының бірі саналады. Ботай мәдениеті зерттеулеріне сәйкес, адамдар бұл жерде жылқыны б.з.д. 3500 жылдары үйретіп, көлік ретінде пайдаланған.
- Далада сирек кездесетін өсімдіктер өседі. Мысалы, Қызғалдақтың түп отаны Қазақстан даласы болып саналады. Бұл гүл кейіннен Еуропаға таралып, танымал болды.
- Қазақстан аумағында орналасқан Қорғалжын қорығы ЮНЕСКО-ның мұралар тізіміне енгізілген. Бұл жерде әлемдегі сирек кездесетін қызғылт қоқиқаздар ұя салады. Олар Қазақстанның далалық аймағын маусымдық мекен ретінде пайдаланады.
- Дала климаты қатал болып келеді. Қыста температура -40°с-қа дейін төмендесе, жазда +40°с-қа дейін көтерілуі мүмкін. Осындай табиғи жағдайлар жергілікті халықтың төзімді болуына ықпал еткен.
- Қазақ жерінде әлемдегі ең ірі тұзды көлдердің бірі – Каспий теңізі орналасқан. Бұл су айдыны өзінің ерекше экожүйесімен белгілі. Каспийде тіршілік ететін бекіре балығы мен итбалықтар тек осы өңірге тән.
- Далада түркі халықтарының мәдени мұрасы сақталған. Көне түркі ескерткіштері, тас жазбалар мен петроглифтер осы аймақтың бай тарихынан сыр шертеді. Олардың көпшілігі Орталық Қазақстандағы Ұлытау өңірінде кездеседі.
- Қазақ даласы көшпенділердің салт-дәстүрлері мен тұрмысын сақтап қалған аймақ. Киіз үй, бесік, ұлттық тағамдар мен киім үлгілері осы өңірдің мәдени ерекшелігін көрсетеді. Бұл дәстүрлер бүгінгі күнге дейін жалғасып келеді.
- Далалық аймақта киелі саналатын жануарлар мекендейді. Соның бірі – ақбөкен, ол ғасырлар бойы қазақ халқының рухани символдарының бірі саналып келеді. Ақбөкендер далада үлкен үйірлерге бірігіп жүреді.
- Қазақстанда ең үлкен құмды аймақтардың бірі – Алтынемел бар. Бұл жерде атақты «Әнші құм» орналасқан. Құрғақ ауа райында құмның жылжуы ерекше дыбыс шығарып, музыкалық әуенге ұқсас әсер береді.
- Ұлы далада көптеген тарихи шайқастар болған. Соның бірі – Аңырақай шайқасы, онда қазақ сарбаздары жоңғарларға қарсы үлкен жеңіске жеткен. Бұл оқиға қазақ тарихындағы маңызды бетбұрыстардың бірі болып саналады.
- Қазақ даласында әйгілі тұлғалар дүниеге келген. Әлемге әйгілі ойшыл әл-Фараби, ұлы хан Абылай, батырлар мен билер осы аймақта өмір сүріп, өз іздерін қалдырған. Олардың мұрасы ұлттық мәдениеттің маңызды бөлігіне айналған.
- Бұл далада әлемдегі ең үлкен ғарыш айлағы – Байқоңыр орналасқан. Ол адамзат тарихындағы алғашқы ғарышкер Юрий Гагариннің ұшырылған орны ретінде белгілі. Бүгінде Байқоңыр халықаралық ғарыш бағдарламалары үшін маңызды орталық болып қала береді.
- Далалық аймақ Қазақстанның ұлттық тағамдарының отаны саналады. Қуырдақ, қазы-қарта, бауырсақ және қымыз сияқты тағамдар көшпенділердің өмір салтымен тікелей байланысты. Олар ғасырлар бойы қазақ халқының негізгі тағамдары болып келеді.
Қазақ даласы – тарих пен мәдениеттің алтын қазынасы. Оның табиғаты мен тарихи мұралары көшпенділер өркениетінің ұлылығын көрсетеді. Бұл аймақтың ерекшеліктері тек Қазақстан үшін ғана емес, бүкіл әлемдік мәдениет үшін де құнды болып саналады.
